Beleidsnota: reflecties op de deelname van slachtoffers aan processen voor de International Crimes Division in Oeganda

Deelname van slachtoffers is van groot belang voor de rechtstoegang en verzoening in Oeganda, en wordt ook mogelijk gemaakt door de International Crimes Division (ICD), een speciale divisie binnen het Hof van beroep opgericht in 1995 om misdaden tegen de mensheid en oorlogsmisdaden te berechten. Maar meer inspanningen van de rechterlijke en wetgevende machten zijn nodig om de praktijk te veralgemenen. Deze beleidsnota bevat een analyse en aanbevelingen over de status van slachtofferdeelname in Oeganda. Het concept van slachtofferdeelname is relatief nieuw in het Oegandese common law-stelsel, waar slachtoffers traditioneel geen rol hebben in strafrechtprocessen. De Bewijs- en Procedureregels (BPR) van de International Crimes Division (ICD) zijn in dit opzicht een uitzondering, aangezien ze slachtoffers toestaan om deel te nemen aan het proces. Echter, de Regels zeggen niets over hoe zulke deelname geoperationaliseerd moet worden. ASF stelde een beleidsnota op, gebaseerd op een nauwlettende observatie van de zaak-Thomas Kwoyelo voor het ICD, gesprekken met de slachtoffergemeenschappen en een analyse van relevante wetgeving. Deze nota biedt een analyse van hoe slachtoffers sinds de invoering van de BPR aan processen hebben deelgenomen. Daarnaast onderstreept ze de uitdagingen waar het proces tot dusver mee te maken heeft gehad. Deze uitdagingen zijn onder meer de afwezigheid van duidelijke richtlijnen over de deelname van slachtoffers aan processen en het ontbreken van middelen die door het Hof worden ingezet om slachtofferdeelname te waarborgen. Het Hof heeft tot dusver voor een reactieve aanpak gekozen die het de advocaten van slachtoffers moeilijk maakt om aan slachtofferdeelname een betekenisvolle invulling te geven. De fysieke afstand tussen de slachtoffers en het Hof en de langdurige processen dragen daarnaast bij aan een verminderde interesse en toenemende moeheid bij de slachtoffers. Naast de noodzaak voor de ICD om richtlijnen te ontwikkelen voor slachtofferdeelname waarmee ze deze problemen kan aanpakken, moet de Justice Law and Order Sector (JLOS) ook dringend een doeltreffende strategie voor slachtofferdeelname ontwikkelen en financiële steun garanderen voor de ICD en voor de advocaten van de slachtoffers. De beleidsnota bevat ook een aantal observaties en aanbevelingen met betrekking tot schadevergoedingen. Schadevergoedingen zijn een breekpunt voor de slachtoffers en een belangrijke motivatie voor hun deelname aan de processen. De BPR voorziet in de mogelijkheid dat de rechtbank schadevergoedingen uitspreekt bij een schuldigverklaring. Echter, belangrijke vragen blijven zonder antwoord en vereisen, eens te meer, sturing van de ICD. Zo is het bijvoorbeeld onbekend of slachtoffers die niet deelnemen aan de processen wel recht hebben op schadevergoedingen, en wat de modaliteiten zouden zijn voor de schadevergoedingen – als die er al zouden komen – die de rechtbank beveelt. Bovendien ligt de nadruk voor schadevergoedingen onder de BPR op financiële compensatie, terwijl dit niet overeenstemt met de voorkeur van de slachtoffers voor andere vormen van compensatie. Afgezien van schadevergoedingen die door de rechtbank uitgesproken worden, moet de wetgever ook een landelijk kader voor schadevergoedingen opstellen dat slachtoffers duidelijke perspectieven biedt om hun grieven aan te pakken. Slachtofferdeelname is een belangrijk element in gerechtelijke procedures, zeker voor de slachtoffers van de nasleep van het conflict in Noord-Oeganda, en draagt in grote mate bij aan gerechtigheid, genezing en verzoening. Het zorgt er ook voor dat slachtoffers zich onderdeel voelen van het proces om gerechtigheid te bekomen voor het leed dat ze geleden hebben. Het is daarom belangrijk dat de verschillende betrokkenen alles in het werk stellen om dit concept in praktijk te brengen, om zo te vermijden dat slachtoffers hun interesse verliezen in de processen. Downloaden de beleidsnota hier