Sleutels voor rechtstoegang in Centraal-Afrikaanse Republiek

Advocaten Zonder Grenzen is al sinds 2015 actief in de Centraal-Afrikaanse Republiek. De organisatie voert er verschillende projecten en studies om de rechtstaat te versterken en de rechtstoegang te bevorderen. Dankzij haar werk op het terrein heeft ASF kunnen vaststellen dat de CentraalAfrikaanse burgers, die maar moeilijk toegang hebben tot een advocaat en tot een kwalitatief rechtssysteem van de overheid, dit rechtssysteem grotendeels hebben opgegeven ten voordele van lokale actoren zoals wijkchefs, religieuze leiders, middenveldorganisaties, etc. Voor ASF stemt elke strategie voor ontwikkelingshulp die geen rekening houdt met deze verscheidenheid aan actoren en praktijken voor conflictoplossing niet met de noden en middelen om op te treden, en zal deze bij voorbaat gedoemd zijn om te mislukken.

Een falend rechtssysteem van de overheid

Het gerechtelijke apparaat in de Centraal-Afrikaanse Republiek, dat al fragiel was vóór de crisis van 2013, is helemaal ingestort sinds de crisis. Wanneer Centraal-Afrikanen gebruik willen maken van het rechtssysteem, stoten zij op talrijke obstakels. Enerzijds wordt de materiële toegang tot de rechtszaal bemoeilijkt door het feit dat er weinig overheidsrechtbanken zijn buiten de hoofdstad. Anderzijds werpt de politie zich dikwijls op als rechterlijke instantie en behandelt zij, intern en zonder wettelijke bevoegdheden, de gevallen die hen worden gemeld. Zo worden talrijke gevallen van corruptie, afpersing, intimidatie en willekeurige opsluiting gemeld.

Beperkt toegankelijke advocaten

De hoge kostprijs van de dienstverlening, het ernstige personeelstekort en de aard van de behandelde zaken (vooral in het economisch recht), maken de toegang tot een advocaat weinig realistisch voor de overgrote meerderheid van de Centraal-Afrikanen. Advocaten genieten ondanks alles het vertrouwen van de bevolking. Veel burgers zeggen bereid te zijn om hun zaken toe te vertrouwen aan advocaten, op voorwaarde dat de tarieven in verhouding staan hun middelen.

Een overwegend alternatief rechtssysteem

Gezien de beperkte aanwezigheid van gerechtelijke instellingen van de overheid en hun misbruiken, maken veel Centraal-Afrikanen gebruik van lokale fora om hun geschillen op te lossen (dorpschefs, wijkchefs, religieuze leiders, etc.). Deze alternatieve vorm van justitie heeft dan wel het voordeel dat ze toegankelijker is, maar ze is niet vrij van kritiek. Enerzijds leidt het tot bevoegdheidsconflicten en verwarring bij de burgers. Anderzijds worden er ook gevallen van discriminatie, corruptie en intimidatie gemeld.

De noodzaak om het Centraal-Afrikaanse rechtssysteem in zijn geheel aan te pakken

Op het terrein stelt ASF vast dat veel strategieën die bedacht werden om de rechtstoegang in de Centraal-Afrikaanse Republiek te verbeteren zich beperken tot de versterking van het rechtssysteem van de overheid. Volgens ASF houden deze strategieën onvoldoende rekening met de verscheidenheid aan actoren en praktijken en stemmen zij niet overeen met de werkelijkheid. Daarom zijn zij gedoemd om te mislukken. ASF dringt er daarom bij alle actoren die zich inzetten voor de rechtstoegang in de Centraal-Afrikaanse Republiek op aan om rekening te houden met deze werkelijkheid en om hun interventiestrategieën dienovereenkomstig aan te passen. Om meer te weten te komen over de studies die ASF uitvoerde in Centraal-Afrika, kan u hier klikken.

Fotos © ASF / Gaïa Fisher – Cynthia Benoist