Deze zomer krijgt u in het kader van het Crossroads project van ASF het laatste nieuws op het gebied van internationale justitie. Onze teams op het terrein maken de balans op. Deze week heeft Jane Anywar Adong, Project Officer in Oeganda, het met ons over de recente doorbraken op het gebied van internationale justitie. De weigering van het Oegandese Hooggerechtshof om Thomas Kowoyelo amnestie te verlenen, de doorverwijzing van Dominic Ongwen naar het Internationaal Strafhof…ontdek hoe de slachtoffers en de getroffen gemeenschappen deze gebeurtenissen hebben beleefd.
V: Is er in de voorbije zes maanden belangrijke vooruitgang geboekt op het vlak van internationale rechtspleging in Uganda?
A: Ja, de internationale rechtssfeer in Oeganda kende recent enkele grote doorbraken. Dominic Ongwen, de vermeende bevelhebber van de Sinia Brigade van de rebellengroep Lord’s Resistance Army (LRA) in Noord-Oeganda, gaf zich over en werd begin 2015 overgedragen aan het Internationaal Strafhof (International Criminal Court, ICC). In 2005 had het ICC een arrestatiebevel uit tegen hem en vijf andere LRA-bevelhebbers uitgevaardigd. Hij wordt beschuldigd van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.
V.: Indien Ongwen schuldig wordt bevonden aan internationale misdrijven en wordt veroordeeld, wat betekent dat dan voor de slachtoffers?
A.: De slachtoffers die rechtstreeks hebben geleden onder en getuige zijn geweest van de misdaden van Dominic Ongwen hebben lang moeten wachten. Behalve dat ze hoopten op zijn gevangenneming en overgave, werden ze door sommige groepen, die beweren namens hen te spreken, opgeruid en zouden ze nu om vergeving van en amnestie voor Dominic Ongwen vragen. Uit eigen ervaring weten we dat dit niet waar is. De meeste slachtoffers die we ontmoetten willen dat Ongwen terechtstaat voor de misdaden die hij heeft gepleegd. Ze willen antwoorden; ze willen gerechtigheid. Er is een glimp van hoop voor de slachtoffers nu Ongwen voor het ICC is gebracht. Toch zijn ze sceptisch over de duur van het proces.
V.: Een andere doorbraak is de beslissing van het Hooggerechtshof om de gratie die was verleend aan een andere voormalige LRA-strijder, Thomas Kwoyelo, te vernietigen.
A.: Thomas Kwoyelo werd in 2009 door het Oegandese leger gevangengenomen. Terwijl hij in hechtenis zat, had Kwoyelo om amnestie gevraagd uit hoofde van de Amnestiewet, die betrekking heeft op misdrijven die zijn gepleegd ter bevordering van oorlog of een gewapende opstand. In augustus 2010 werden hem twaalf inbreuken op de Oegandese wet inzake het Verdrag van Genève ten laste gelegd, waaronder moord, gijzelnemingen en massale vernieling van eigendommen in de districten Amuru en Gulu in Noord-Oeganda. In 2011 oordeelde het Grondwettelijk Hof echter dat Kwoyelo het wettelijk recht op amnestie uit hoofde van de Amnestiewet had verworven. De procureur-generaal stelde bij het Hooggerechtshof van Oeganda beroep in om de beslissing van het Grondwettelijk Hof aan te vechten en het proces van Kwoyelo te hervatten. In april 2015 oordeelde het Hooggerechtshof dat de Amnestiewet geen algemene amnestie voor alle misdaden verleent. Misdrijven die met opzet zijn gepleegd tegen individuele burgers of gemeenschappen vallen gewoonlijk niet onder de Amnestiewet. Door de amnestie aan Kwoyelo te weigeren, bewezen de Oegandese gerechtshoven gerechtigheid na te streven voor de slachtoffers.
V.: En hoe zit het met LRA-leider Joseph Kony?
A.: Volgens de media hebben verschillende strijders het LRA verlaten en zijn ze teruggekeerd naar Oeganda. Volgens hen lijdt Joseph Kony aan artritis en diabetes. Uit rapporten blijkt ook dat Kony het leiderschap heeft overgedragen aan zijn twee zonen Salim en Ali en dat de twee binnen het LRA als de topleiders worden erkend.
V.: Welke belangrijke initiatieven van AdZG in Oeganda zou u graag onder de aandacht brengen?
A.: ASF heeft grote vorderingen geboekt op het gebied van bewustmaking en het vergroten van de bekendheid met de ICD en het ICC. In april 2015 verleende het programmateam bewustmakingswerk aan universiteiten verspreid over het hele land. Ruim 700 studenten recht en studenten van andere faculteiten waren hierbij aanwezig. Momenteel voeren we een behoeftenanalyse uit om de kennis, houdingen en percepties van juridische spelers op het vlak van internationaal recht te beoordelen. De verzamelde informatie zal worden gebruikt om een vergelijkende analyse inzake internationale rechtspleging uit te voeren met het oog op de opleiding van Ugandese advocaten en gerechtelijke ambtenaren.
In mei organiseerde het programmateam samen met de rechters van de ICD, openbare aanklagers, advocaten, onderzoekers en het Outreach-departement van het ICC een community outreach-project in Noord-Oeganda. Tijdens de outreach interageerden de ICD-rechters met de slachtoffergemeenschappen om ze gerust te stellen over hun vermogen om de daders te berechten. Ook alle informatie over de lopende Kwoyelo- en Ongwen-procedures werd besproken, en er werd geluisterd naar de slachtoffers. Alle belanghebbenden, ook de slachtoffers, verwelkomden het bezoek en de uitwisseling. In Lukodi en Pa Gak bedankten de slachtoffers de rechters en moedigden ze hen aan in hun werk. De slachtoffers en de gemeenschap riepen op tot gerechtigheid.
Stella was tien jaar oud toen ze ontvoerd werd: ‘Ik zou amnestie aan de regering moeten verlenen omdat ze mij niet hebben beschermd’. Zie het verhaal over het verwerken van misdaden van het verleden in ‘Uganda : Seeking justice’ (alleen versie in het Engels)
