Een bedelaar heeft geen keuze

Kampala, 12 juli 2017 – Tussen februari en april 2017 adviseerde ASF slachtoffers van massale gruweldaden in Noord- en Oost-Oeganda over hoe zij het herstellen van de door hen geleden schade zien. Deze consultaties vonden plaats in regio’s getroffen door de rebellengroepering het Verzetsleger van de Heer (LRA). Ze poogden zowel inzicht te verkrijgen in de noden en prioriteiten van de slachtoffers van het LRA met betrekking tot schadeloosstelling, als in hun percepties over de lopende discussies met betrekking tot het overgangsjustitiebeleid. We vroegen landelijk directeur van ASF in Oeganda, om de problematiek toe te lichten. Wat is de belangrijkste bevinding van de studie van ASF, A Beggar has no Choice (Een bedelaar heeft geen keuze)? Romain Ravet: De studie onderstreept de nood die slachtoffers hebben om schadeloos gesteld te worden voor wat zij verloren hebben tijdens de oorlog. Er wordt benadrukt dat ze moeten erkend worden als slachtoffers en dat ze recht hebben op schadeloosstellingen. Tijdens de consultaties kwamen wij tot de jammerlijke vaststelling dat de meeste slachtoffers zichzelf zien als “bedelaars”. Zij zijn geen bedelaars. Zij hebben rechten en moeten ook als dusdanig erkend worden. Niettemin worden zij geconfronteerd met grote onrechtvaardigheden: niet alleen hebben zij geleden onder de misdaden uit het verleden, ook vandaag nog worstelen zij met het dagelijks leven als een resultaat van die vroegere misdaden. Zo hebben veel vrouwen seksueel geweld doorstaan, wat een vreselijk traumatische ervaring is. Maar aangezien zij niet erkend worden als slachtoffers van deze misdaden, kunnen zij niet terugvallen op ondersteuning bij traumaverwerking of bij de zorg van kinderen geboren uit de oorlog of na verkrachting. Dit is erg problematisch, Als niet-erkende slachtoffers van traumatiserende misdaden worden deze mensen gemarginaliseerd in de Oegandese samenleving. Dus, voor alle duidelijkheid, over welke misdrijven heeft u het en hoe zouden deze vergoed kunnen worden? De opstand van de het Verzetsleger van de Heer (LRA) in Noord-Oeganda vond plaats  in 1987 en bleef twee decennia lang voortduren,. In januari 2004 heeft de Oegandese overheid de situatie met het LRA doorverwezen naar het Internationaal Strafhof (ICC). Na een onderzoek door het ICC werden de bevelhebbers van het LRA aangeklaagd voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid. Als resultaat van deze wreedheden raakten vele slachtoffers lichamelijk en psychologisch gewond. Er is een dringende behoefte aan psychosociale ondersteuning om hun mentale toestand te verbeteren en om hen in staat te stellen een volwaardig functionerend lid van hun gemeenschap te worden. Er is ook nood aan – onder andere – toegang tot publieke diensten, schoon water, beroepsonderwijs voor hun kinderen, en landbouwgereedschap. Onze studie legt in detail uit wat hun noden zijn en hoe in deze noden voorzien kan worden. Wat veroorzaakt het oponthoud in de implementatie van de schadeloosstellingen voor de slachtoffers van misdaden? Er is een ontwerptekst voor een overgangsjustitiebeleid, die omvattende mechanismes zou moeten creëren voor waarheidsvinding, verzoening, aansprakelijkheid en schadeloosstellingen voor vroegere misdaden, maar deze tekst is nog niet voorgelegd aan het parlement. Niettemin mag dit geen excuus zijn om de slachtoffers hun schadeloosstellingen niet toe te kennen. Aan de hand van verschillende consultaties hebben slachtoffers duidelijk aangegeven wat zij nodig hebben. De overheid, het maatschappelijke middenveld, ontwikkelingspartners en andere betrokken stakeholders zouden naar voren moeten komen om tastbare steun te verlenen aan de slachtoffers. Ontwikkelingsprogramma’s van de overheid zijn de verantwoordelijkheid van de huidige regering naar de burgers toe, en zouden niet gezien moeten worden als schadeloosstellingen. Op welke manier zullen schadeloosstellingen volgens u de waardigheid van de slachtoffers herstellen? Geen enkele vergoeding kan de waardigheid van het slachtoffer volledig herstellen, maar sommige maatregelen kunnen een zekere verlichting brengen. Door gratis onderwijs voor hun kinderen kunnen ze zich een betere toekomst voorstellen, zowel voor zichzelf als voor hun kinderen. Betere gezondheidsdiensten zullen hun lichamelijke pijn verlichten en stellen hen in staat te werken voor de kost. Zo zei een slachtoffer bijvoorbeeld dat ze niet langer kon graven in haar tuin door de fysieke pijn van de schotwonden waar ze nog steeds mee leeft. Ten slotte leven slachtoffers vandaag in een gemarginaliseerde situatie. Er is een dringende noodzaak om hen de kracht te geven om hun stemmen opnieuw te laten horen. de wet is een heel adequate taal om iemands noden en aspiraties te verwoorden. In staat zijn iemands eis te formuleren met juridische argumenten helpt enorm om de eis over te brengen en om begrepen te worden door de spelers die verantwoordelijk zijn voor het garanderen van de mensenrechten. Wij geloven dus dat het cruciaal is om van slachtoffers van wreedheden actieve rechthebbenden te maken, die in staat zijn te functioneren binnen de Oegandese samenleving doordat ze bewust zijn van hun rechten en begeleid worden wanneer ze hun rechten claimen. Wat is de ultieme oproep van ASF aan de Oegandese overheid, het parlement, middenveldorganisaties en ontwikkelingspartners met betrekking tot schadeloosstellingen voor de slachtoffers? ASF zou graag bij de Oegandese overheid, het maatschappelijke middenveld, de ontwikkelingspartners en de betrokken stakeholders pleiten om te luisteren naar de stemmen van de slachtoffers. Ze hebben specifieke noden en een deel van de aangeboden steun sluit niet aan bij hun realiteit. ASF stelt ook voor dat concrete steun op lange termijn in plaats van eenmalige inspanningen wordt aangeboden. *** ASF heeft de deelname van slachtoffers voor de Divisie voor Internationale Misdaden (ICD) van het Oegandese High Court actief bevorderd door een centrale rol te spelen in de ontwikkeling van de Procedure- en Bewijsregels voor het ICD, de ontwerptekst van de wet met betrekking tot de ICD en de ontwerptekst van de Richtlijnen voor de ICD-griffie. Al deze documenten bevatten regels over hoe slachtoffers kunnen deelnemen aan de rechtsgang en hoe ze het best gerepresenteerd kunnen worden voor de rechtbanken. ASF heeft ook nauw samengewerkt met de advocaten van de slachtoffers in de Thomas Kwoyelo-zaak door opleidingen te verstrekken en door het proces bij te wonen. Bovenal heeft ASF direct contact gehad met slachtoffers via voorlichtings- en informatiesessies waar slachtoffers uitgerust werden met kennis over hun rechten.

De studie A Beggar has no Choice werd mogelijk gemaakt door de steun van de MacArthur Foundation