Een groep Congolese en internationale maatschappelijke organisaties heeft gereageerd op het Communiqué n°004/CNDH/007/CABRAP/03/2025, gepubliceerd door de Nationale Mensenrechtencommissie (CNDH), waarin de lancering wordt aangekondigd van een procedure voor de identificatie en registratie van mensenrechtenverdedigers (MRV) in de Democratische Republiek Congo.
Hoewel zij het initiatief van de CNDH om de erkenning van verdedigers beter te reguleren verwelkomen, uiten deze organisaties ernstige bezorgdheid over de gevolgen van deze maatregel, die zij als potentieel beperkend en in strijd met de internationale verplichtingen van de DRC beschouwen.
Risico op uitsluiting en stigmatisering
Volgens de positienota zou het koppelen van de erkenning van een mensenrechtenverdediger aan het verkrijgen van een nationaal identificatienummer een kunstmatig onderscheid creëren tussen “geregistreerde verdedigers” en “verdedigers van rechtswege.” De VN-Verklaring over Mensenrechtenverdedigers van 1998 erkent immers reeds het recht van iedere persoon om mensenrechten te bevorderen en te beschermen, zonder voorafgaande administratieve formaliteiten.
De organisaties waarschuwen ook dat een dergelijk mechanisme niet-geregistreerde actoren zou kunnen verzwakken of uitsluiten, terwijl zij toch worden beschermd door de Congolese Grondwet en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, met name wat betreft de vrijheid van mening, meningsuiting, vergadering en vereniging.
Daarnaast vrezen zij dat de maatregel kan worden opgevat als een administratieve beperking, in tegenspraak met zowel de geest van de nationale wet van 2023 als de internationale verplichtingen van de DRC.
Vijf kernaanbevelingen
In een constructieve geest doen de ondertekenende organisaties verschillende aanbevelingen aan de CNDH:
- Herzie bepaalde bepalingen van wet nr. 23/027 van 15 juni 2023, die strijdig lijken met de internationale verplichtingen van het land, in overleg met het maatschappelijk middenveld.
- Zorg voor een effectieve en niet-discriminerende uitvoering van de wet, zodat de bescherming voor alle MRV’s geldt.
- Erken en waardeer publiekelijk de rol van verdedigers, om hun legitimiteit te versterken en het publiek bewust te maken.
- Voer onafhankelijke onderzoeken naar mensenrechtenschendingen, in het bijzonder die tegen verdedigers, en garandeer gerechtigheid en genoegdoening voor de slachtoffers.
- Stel een specifiek beschermingsmechanisme in, toegankelijk zelfs in landelijke gebieden en voorzien van voldoende middelen.
Een oproep tot dialoog
De ondertekenende organisaties herbevestigen hun bereidheid om samen te werken met de CNDH om een veilige, inclusieve en beschermende omgeving te garanderen voor alle mensenrechtenverdedigers in de DRC.
“De erkenning van MRV’s mag geen instrument van controle worden, maar moet een instrument van bescherming zijn,” benadrukt de nota. Zij roept de CNDH op een participatieve aanpak te hanteren, in overeenstemming met de geest van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, om zo haar geloofwaardigheid en doeltreffendheid te versterken.
