Betrouwbare bronnen melden dat de Verenigde Staten (VS) van plan zijn om in de komende weken sancties rechtstreeks tegen het Internationaal Strafhof (ICC) als instelling op te leggen. Deze escalatie volgt op eerdere maatregelen die al gericht waren tegen de Aanklager, plaatsvervangende aanklagers, ICC-rechters, Palestijnse maatschappelijke organisaties en zelfs een Speciaal Rapporteur van de Verenigde Naties.
Maatschappelijke organisaties van over de hele wereld roepen de Staten die partij zijn bij het Statuut van Rome dringend op om alles in het werk te stellen om deze sancties te voorkomen. Ze zouden immers een directe aanval vormen op een onafhankelijke internationale gerechtelijke instelling die belast is met het berechten van de zwaarste misdrijven onder het internationaal recht.
Een directe aanval op gerechtigheid
Het ICC wordt gesteund door 125 Staten die partij zijn en fungeert wereldwijd als laatste toevlucht om verantwoordingsplicht af te dwingen wanneer nationale systemen tekortschieten. Het sanctioneren van het Hof — vooral door een staat die geen partij is bij het Statuut van Rome, zoals de VS — zou deze collectieve inzet ondermijnen.
Dergelijke maatregelen zouden niet alleen het laatste toevluchtsoord tot gerechtigheid voor slachtoffers blokkeren, maar ook het internationale financiële systeem bewapenen om het werk van het Hof te verstikken. Het resultaat zou een gevaarlijk precedent zijn waarbij macht, in plaats van recht, bepaalt wie toegang krijgt tot gerechtigheid.
Een keerpunt voor het internationaal recht
Het maatschappelijk middenveld waarschuwt dat sancties tegen het ICC een gevaarlijk keerpunt zouden betekenen voor de internationale rechtspraak:
- het zou een systeem dat is ontworpen om de machtigen ter verantwoording te roepen veranderen in een systeem dat hen beschermt;
- het zou decennia aan vooruitgang richting een op regels gebaseerde internationale orde ondermijnen, met het risico van een terugkeer naar een wereld waar “macht boven recht” gaat;
- het zou het ICC in zijn kern kunnen verlammen — door de toegang tot financiering en essentiële diensten te blokkeren, en de bescherming van getuigen of de betaling van herstelbetalingen aan slachtoffers in gevaar te brengen.
Door de dominantie van de VS in het mondiale financiële systeem kan de loutere dreiging van sancties banken en dienstverleners wereldwijd tot overmatige naleving dwingen, waardoor het Hof zelfs van basistransacties wordt afgesneden. Zonder fondsen zou het ICC niet langer in staat zijn zijn personeel te betalen, veilige detentiefaciliteiten te onderhouden of lopende onderzoeken voort te zetten — waarvan vele betrekking hebben op misdrijven waarvoor geen ander verantwoordingsmechanisme bestaat.
Onomkeerbare gevolgen
Het maatschappelijk middenveld benadrukt dat als sancties het Hof zouden verlammen, de schade blijvend zou zijn. Lopende onderzoeken zouden kunnen instorten, slachtoffers zouden in de steek worden gelaten en decennia van vooruitgang in internationale gerechtigheid zouden verloren gaan. “We zouden voor altijd één van de belangrijkste instellingen van de afgelopen eeuw verliezen,” waarschuwt de verklaring.
Een oproep tot actie
De gezamenlijke verklaring dringt er bij de Staten die partij zijn met klem op aan om onmiddellijk en resoluut op te treden om het Hof en de internationale rechtsorde te verdedigen. Er worden concrete aanbevelingen gedaan:
- Publiek en krachtig verwerpen van sancties tegen het ICC, zijn personeel en de organisaties die het ondersteunen.
- Bilaterale dialoog aangaan met de VS om sancties tegen het Hof te voorkomen.
- Blokkeringsmaatregelen aannemen, zoals de toepassing van de EU-Blocking Statute (Verordening (EG) nr. 2271/96), om individuen, entiteiten en bedrijven die met het ICC samenwerken te beschermen.
- Dienstverleners beschermen door te garanderen dat samenwerking met het Hof wettelijk is toegestaan.
- Alternatieven ontwikkelen voor door de VS gedomineerde financiële netwerken, zodat het ICC toegang behoudt tot de nodige middelen.
- Juridische richtlijnen publiceren om te voorkomen dat banken en dienstverleners buitensporig reageren op dreigingen van sancties.
- Volledige naleving van het Statuut van Rome, inclusief financiële bijdragen, politieke steun voor de onafhankelijkheid en het functioneren van het Hof, evenals samenwerking bij onderzoeken en arrestaties.
Het verdedigen van een hoeksteen van gerechtigheid
Wat op het spel staat, is niet alleen het voortbestaan van het ICC, maar ook de geloofwaardigheid van het hele systeem van internationale rechtspraak. Het maatschappelijk middenveld roept staten, academici, journalisten en alle verdedigers van mensenrechten op om zich nu te mobiliseren ter verdediging van het Hof.
“De internationale gemeenschap mag dit niet laten gebeuren,” besluit de verklaring. “Als het ICC valt, is geen enkel verantwoordingsmechanisme meer veilig.”
