Goma, DR Congo. Advocaten Zonder Grenzen (ASF) is tevreden met de beslissing van het militair hof van Zuid-Kivu dat kolonel Bedi Mobuli Engangela – ook kolonel ‘106’ genoemd – veroordeelt tot een levenslange gevangenisstraf wegens misdaden tegen de mensheid. De voormalige topmilitair en oorlogsleider is een van de hoogst geplaatste verantwoordelijken voor de gewelddaden in Zuid-Kivu in 2005-2007, waarbij ruim 1.000 burgerslachtoffers vielen. Deze rechterlijke beslissing is dus een sterk signaal in de strijd tegen straffeloosheid. Toch maakt ASF zich zorgen over mogelijke represailles tegenover de slachtoffers die tijdens het proces tegen hun beul hebben getuigd.
De kolonel werd aangehouden in 2007 en sinds 2011 liep er een gerechtelijk onderzoek tegen hem. Hij werd ervan beschuldigd niet alleen zijn militieleden te hebben aangevoerd, maar ook persoonlijk handelingen te hebben gesteld die misdaden tegen de mensheid inhouden (moorden, verkrachtingen, aanvallen op de fysieke integriteit of geestesgezondheid opsluiting…).
De bijnaam ‘106’ verwijst naar het nummer van de oorlogsleider in de lijst van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties die de aanhouding en terechtstelling van een reeks verantwoordelijken voor internationale misdaden eist.
Zijn proces ving aan op 11 augustus 2014. Van de 1.181 slachtoffers die ASF ontmoette, stelden er zich 753 burgerlijke partij en konden 83 mensen getuigen tijdens de zittingen. Hun getuigenissen onthulden de gruwelijke misdaden die werden begaan bij aanvallen op ruim 20 dorpen.
De slachtoffers werden ontvoerd, aan elkaar vastgemaakt met een touw ‘zoals slaven’ en droegen de geplunderde goederen naar het hoofdkwartier van de militie. “Het was alsof we privébezit van de kolonel waren”, vertelt een slachtoffer. “Wij getuigen op het proces zodat als andere vrouwen dezelfde feiten ondergaan, ze de moed zullen hebben om te getuigen”, verklaarde een ander slachtoffer vóór de opening van het proces.
De beslissing van vandaag, zeven jaar na de feiten, is dus een krachtige boodschap van het Congolese gerecht voor de daders van geweldplegingen. “Het betekent dat de misdaden niet ongestraft blijven”, zegt Dominique Kamuandu, coördinator Internationale Justitie van ASF in de DR Congo.
Het militair hof besliste ook om de slachtoffers schadeloos te stellen voor het geleden nadeel. Dat is een belangrijke stap, niet alleen om de slachtoffers in hun waardigheid te herstellen, maar ook voor hun toekomst. “We verwachten nu dat de Congolese staat deze hoofdelijke veroordeling opvolgt en de bedragen (van 500 tot 15.000 USD naargelang het geleden nadeel) aan de slachtoffers uitbetaalt”, verklaart Dominique Kamuandu.
De moed van de slachtoffers en de getuigen mag de ongerustheid over mogelijke represailles vanwege de verdachte niet verhullen. “De mededaders van de begane misdaden en de medeplichtigen van de beschuldigde kunnen de slachtoffers proberen te straffen voor hun medewerking aan het proces”, waarschuwt de coördinator van ASF. “We roepen de Congolese overheid op om alle nodige beschermingsmaatregelen te nemen.”
ASF voerde in samenwerking met organisaties van het Congolese maatschappelijk middenveld sinds 2011 acties om getuigenissen te verzamelen, slachtoffers op te sporen en hen aan te moedigen om deel te nemen aan het proces. Ruim 750 mensen stelden zich burgerlijke partij en gaven volmacht aan het door ASF voorgestelde advocatencollectief om hun belangen te verdedigen. ASF zorgde voor de verplaatsing en het logies van de slachtoffers die bereid waren om te getuigen en besteedde daarbij heel veel aandacht aan hun veiligheid.
