“Gerechtigheid is een basisbehoefte”

Brussel, 14 september 2011 – In het kader van een werkbezoek aan de Balie van Brussel (*), getuigt de Burundese advocate Caritas Niyonzima (zie foto hieronder) over de uitdagingen die haar land moet overwinnen om aan de behoefte aan recht van de bevolking te voldoen. Burundi staat op de derde laagste plaats op de index van menselijke ontwikkeling. Het land telt slechts 170 advocaten voor acht miljoen inwoners. Hoewel de juridische sector sinds tien jaar in heropbouw is, heeft de overgrote meerderheid van de bevolking nog steeds niet de mogelijkheden om zijn rechten te doen gelden.

De meest kwetsbare personen hebben geen toegang tot het gerecht in Burundi. Wat zijn de grootste obstakels?

Er zijn er verschillende: buitensporig langdurige procedures, het tekort aan competenties van juridische professionelen, (politieambtenaren, rechters, griffiers, advocaten), de verdenking van omkoperij van overheidsfunctionarissen. Genieten van de diensten van een advocaat is bijna onmogelijk voor meeste mensen om financiële redenen maar ook omwille van de geografische nabijheid. Het merendeel van de advocaten zijn namelijk in de hoofdstad Bujumbura gevestigd.   

Wie is er slachtoffer van deze situatie? Vrouwen?

De eersten die gestraft worden door deze situatie, zijn de meest kwetsbaren : minderjarigen, personen in hechtenis zonder hulp van een advocaat, armen, en natuurlijk ook vrouwen. Ik geef u een voorbeeld betreffende landbezit. Een vrouw verliest haar echtgenoot. Ze heeft negen kinderen, allemaal meisjes. Volgens sommige gewoontes kan de familie van de overledene de vrouw uit haar huis en van haar grond jagen. Zij kan evenmin terugkeren naar haar eigen familie. Uit gebrek aan enige “sociale” bijstand zullen de kinderen noodgedwongen moeten bedelen. De enige optie voor deze vrouw is juridische stappen ondernemen. En daar knelt het schoentje. Deze dame heeft namelijk geen weet van haar rechten, de procedures die moeten gevolgd worden, welke jurisdictie te benutten, etc. Ze heeft evenmin de middelen om een advocaat te betalen. Want een advocaat onder de arm nemen kan worden aanzien als een luxe, maar het recht op gerechtigheid daarentegen is een basisbehoefte.

Hoe kunnen de dingen veranderd worden?

Voor die vrouw, zoals voor vele anderen, moet er een erfwet komen. De gelijkheid tussen man en vrouw is bovendien opgenomen in onze Constitutie. Dit kan dus a priori gebruikt worden als argument, voor zover dit bekend is bij de bevolking. In het algemeen is de situatie complex. Daarom moeten alle acteurs uit het juridische systeem meewerken. Ik ben overtuigd dat het gebrek aan financiële en menselijke middelen kan ten dele worden ingevuld door een gedeelde bereidheid om de rechtstoegang te verbeteren. Een Forum over rechtshulp die de Balie, de organisaties uit het maatschappelijk middenveld en het Ministerie van Justitie verzamelt, werd trouwens gecreëerd. Het Forum heeft als doel het coördineren van de rechtshulp voor de zwakste.

Er lag onlangs een zware druk van de Burundese overheid op de advocaten, met zelfs gevangennemingen tot gevolg. Wat is uw mening hieromtrent?

Een advocaat opsluiten zonder enig geldig motief kan geïnterpreteerd worden als een bedreiging voor ons vak. Bovendien stuurt het Openbaar Ministerie door het gevangennemen van personen met kennis van de wet geen positieve boodschap naar de bevolking toe. Dergelijk klimaat draagt niet bij tot de totstandkoming van een rechtstaat. Maar ik ben ervan overtuigd dat de algemene ontwikkeling van Burundi – of eenders welk land – en de ontwikkeling van een rechtstaat hand in hand gaan. Gerechtigheid is een basisbehoefte, net zoals gezondheidszorg en onderwijs. Noodzakelijk is dat alle betrokkenen samenwerken aan het wederzijds respecteren van elkaars werk.

U maakt deel uit van een delegatie Burundese professionelen inzake justitie die Brussel bezoeken op initiatief van AdZG. Wat was het doel van deze studiereis?

De Burundese juridische traditie is vergelijkbaar met de Belgische. Wij zijn hier om de ‘best practices’ te leren van de Balie van Brussel, het Ministerie van Justitie en andere verenigingen zodat we rechtshulp aan de allerarmste kunnen bieden. Naast deze uitwisseling van ervaringen, toont het feit dat we allemaal – vertegenwoordigers van het Burundese Ministerie van Justitie, van NGO’s en van de Balie – gedurende deze week samen zijn een gedeelde bereidheid om vooruitgang te maken in Burundi. Ook laat dit me toe om constructief te debatteren met mijn autoriteiten en oplossingen te zoeken voor de beperkingen waarmee zij geconfronteerd worden.

 (*) Deze studiereis is een onderdeel van een project voor de ontwikkeling van een nationaal beleid inzake rechtshulp in Burundi. Het bezoek is georganiseerd in samenwerking met de Balie van Brussel (Franse Orde van Advocaten) en met de steun van the UK Department for International Development (DFID).

AdZG is sinds 1999 permanent aanwezig in Burundi. Voor meer informatie