Thuisloosheid1 is een steeds zichtbaarder probleem in België, ondanks het politieke discours dat belooft oplossingen te bieden. Thuislozen worden vaak geconfronteerd met repressieve maatregelen die hun precaire situatie nog verergeren, in plaats van te kunnen rekenen op een ondersteunende aanpak.
In een beleidsnota van 7 april, belicht ASF deze zorgwekkende dynamiek en stelt mogelijke hervormingen voor om thuisloosheid op een humanere en doeltreffender manier aan te pakken in het kader van de wereldwijde campagne voor de decriminalisering van armoede en status.
Repressieve maatregelen bieden geen duurzame oplossingen voor thuisloosheid, maar houden de vicieuze cirkel van stigmatisering en sociale uitsluiting juist in stand, in het bijzonder voor de meest kwetsbare groepen. Het criminaliseren van armoede verergert de bestaande ongelijkheid alleen maar. In plaats van de meest kwetsbaren te beschermen, versterken deze repressieve praktijken hun marginalisering.
De gevolgen van dit soort maatregelen zijn dramatisch: hoge menselijke en financiële kosten, toenemende stigmatisering en nog meer bestaansonzekerheid. Als reactie op deze bestraffende aanpak doet deze beleidsnota een aantal aanbevelingen die nodig zijn voor een inclusievere aanpak, met respect voor de mensenrechten en gericht op sociale rechtvaardigheid.
Aanbevelingen
- Een einde maken aan de criminalisering van thuislozen voor het thuisloos zijnthe
De eerste reeks aanbevelingen richt zich op lokale overheden, die een sleutelrol hebben bij de aanpak van thuisloosheid. Het is noodzakelijk om repressieve wetgeving ie bedelen en andere gedragingen die rechtstreeks verband houden met armoede – zoals op straat slapen of het bewonen van verlaten panden – strafbaar stelt, af te schaffenoff. De beleidsnota roept ook op tot een herziening van het administratieve sanctiebeleid, dat de situatie alleen maar verergert doordat mensen dieper in de schulden raken en hun bestaansonzekerheid nog groter wordt.
Daarnaast moeten gemeenten de toegang tot sociale rechten standaardiseren en passende zorg garanderen voor mensen die thuisloos zijn. Discriminerende praktijken moeten worden afgeschaft en de OCMW’s (Openbare Centra voor Maatschappelijk Welzijn) moeten eerlijke toegang bieden tot sociale bijstand, met name voor nieuwkomers.
Tot slot is het essentieel om een preventieve in plaats van repressieve aanpak bij de politiediensten te garanderen en de politiediensten en lokale besturen een stevige opleiding te bieden om de criminalisering van thuisloosheid tegen te gaan.
- De vooroordelen over en stigmatisering van thuislozen weerleggen
Een andere hefboom in de strijd tegen de criminalisering van thuisloosheid is de deconstructie van vooroordelen, met name als die mensen stigmatiseren op basis van hun afkomst, sociale status of gezondheidstoestand. De media, politieke leiders en maatschappelijke organisaties spelen een cruciale rol bij het verspreiden van een tegengeluid dat gebaseerd is op menselijke waardigheid en sociale rechtvaardigheid.
Discriminerende retoriek moet actief worden bestreden; de stem van de thuislozen hoort centraal te staan in de debatten, zodat hun werkelijke behoeften worden gehoord en daar rekening mee wordt gehouden bij de ontwikkeling van het overheidsbeleid.
- De structurele oorzaken van thuisloosheid aanpakken
De beleidsnota benadrukt hoe belangrijk het is om toegang tot huisvesting voor iedereen te garanderen, waarbij succesvolle modellen zoals het Housing First programma inspiratie bieden. Dit programma verzekert onmiddellijke toegang tot huisvesting in combinatie met gepaste ondersteuning en heeft zijn waarde al in verschillende landen bewezen.
Ook de sociale huisvesting moet worden versterkt, met een beleid dat gericht is op het behouden van de huisvesting; dat mensen beschermt tegen uitzetting en geschikte alternatieven garandeert als ze toch hun huis verliezen. Huurcontroles en meer huursubsidies zijn essentieel om huisvestingsonzekerheid te voorkomen.
Daarnaast is het dringend nodig om gevangenisstraffen voor kleine vergrijpen te heroverwegen en betere alternatieven voor opsluiting te bieden, met name voor thuislozen. Eveneens is betere begeleiding nodig voor mensen psychische problemen en verslavingen. Repressief beleid bij alcohol- of druggerelateerd gedrag moet worden vervangen door passende ondersteuning met inbegrip van effectieve medische en sociale zorg.
Ten slotte wordt aanbevolen om het beleid ten aanzien van migranten zonder papieren en asielzoekers te herzien, met name door regularisatiemaatregelen te treffen en onvoorwaardelijke toegang tot huisvesting te voorzien. Om een einde te maken aan de criminalisering van thuislozen moet België een radicaal andere koers volgen: een aanpak gebaseerd op inclusie, waardigheid en toegang tot sociale rechten. De voorgestelde hervormingen moeten komaf maken met de bestraffende benadering en in plaats daarvan de diepere oorzaken van armoede aanpakken.
- In deze studie worden de termen “thuisloosheid” en “thuisloos” gebruikt in plaats van “dakloosheid” en “dakloos”, termen met een negatieve connotatie die vaak als te simplistisch worden ervaren. De nieuwe begrippen doen meer recht aan de diversiteit in situaties en achtergronden van de betrokken personen en bevorderen bovendien een inclusievere en respectvollere benadering.
