Rechtstoegang: een goede advocaat volstaat niet

Brussel, 10 december 2016 – Ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Rechten van de Mens pleit ASF voor rechtstoegang, ook buiten de gerechtshoven en rechtbanken. Advocaten moeten meer samenwerken met andere actoren zoals parajuristen en medisch-sociale diensten. Daarenboven spelen rechtszoekenden een cruciale en actieve rol in het opeisen en verwezenlijken van hun rechten; zij zorgen dus zelf voor verandering. Rechtstoegang is geen recht dat enkel een gerechtelijk antwoord vereist. Vaak moeten oplossingen voor rechtszoekenden ook buiten de gerechtshoven en rechtbanken worden gevonden, vooral als het rechtssysteem verstard is. Dat stelt ASF vast in de verschillende landen waar het actief is, samen met de balies en actoren van de burgermaatschappij. Ter illustratie, het fenomeen van de massale voorlopige hechtenis is verontrustend. Zo heeft ASF in DR Congo met meerdere balies gewerkt. De Congolese advocaten die zich inzetten voor de strijd tegen het onwettige gebruik van de voorlopige hechtenis hebben bijna 3.000 dossiers voor de bevoegde rechtbanken gebracht (klik hier voor getuigenissen van gedetineerden). Over de volledige duur van het project* beschouwd, heeft de actie een positief effect gehad. Niettemin blijft de situatie problematisch en vereist voor een duurzame verandering – naast het probleem van de falende justitie – holistischere en structurelere antwoorden. Ook wanneer de advocaten technisch bekwaam zijn, blijkt hun impact op lange termijn relatief beperkt. De tussenkomst van een advocaat solo volstaat niet. Om tegemoet te komen aan de rechtsbehoeften, de effectieve toepassing van de mensenrechten te garanderen en te strijden tegen de straffeloosheid via de bevordering van doeltreffende en duurzame mechanismes voor rechtstoegang die aan de behoeften van de bevolkingen zijn aangepast, moet de advocaat samenwerken met anderen zoals parajuristen, informele actoren in de gemeenschap en actoren in de psycho-medisch-sociale sector. Daarnaast voert ASF sinds enkele jaren projecten uit in DR Congo, Tunesië en Tsjaad, gebaseerd op het vermogen van de rechtszoekende om actie te ondernemen (legal empowerment). Voor een betere werking van justitie moeten rechtszoekenden, met de steun van de advocaten en organisaties in de burgermaatschappij, hun vermogen om actie te ondernemen kunnen ontwikkelen en als volwaardige actoren worden beschouwd die hun rechten opeisen en aan de verwezenlijking ervan bijdragen. De bevolkingen bewust maken van hun rechten blijkt daarom een eerste onontbeerlijke stap te zijn. Met het oog op een duurzame verandering hebben advocaten en andere actoren geen andere keuze dan in samenspraak met elkaar te handelen, dicht bij de rechtszoekenden. Zo kunnen ze samen het vertrouwen van de rechtszoekenden in de formele rechtsmechanismen vergroten, streven naar een justitie die beter tegemoetkomt aan de behoeften en verwachtingen van de bevolkingen en, tot slot, de informele justitiële dynamiek versterken en structureren door er automatismes aan toe te voegen die de mensenrechten in acht nemen. * gefinancierd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking

Foto © Rosalie Colfs voor ASF