N’Djamena, 12 november 2018 – Aan de hand van gesprekken met vier persoonlijkheden die zich engageren voor de verdediging van de mensenrechten, brengt ASF u deze herfst een portret van justitie in Tsjaad. Deze week is het Meester Delphine Djiraibe, oprichtster van het Public Interest Law Center , die het met ons heeft over de fundamentele rol van parajuristen als eerste gesprekspartners van de Tsjaadse bevolking inzake justitie.
Delphine Djiraibe, voormalig voorzitster van de Tsjaadse Vereniging voor de bevordering en verdediging van de mensenrechten (ATPDH), richtte het Public Interest Law Center (PILC) op in 2006. De organisatie, die aanwezig is op 14 plaatsen doorheen het land, bevordert de democratie en de rechtstaat, en geeft juridische en gerechtelijke bijstand aan de allerarmsten. Daarvoor vormt en begeleidt ze lokale actoren, “parajuristen” genoemd.
Wat is een parajurist?
Mr. Delphine K. Djiraibe :
Parajuristen zijn mannen en vrouwen die het recht toegankelijker maken voor de bevolking, op vrijwillige basis. Ze zijn heel vaak geen juridische professionals maar eenvoudige dorpelingen die wij selecteren, opleiden en begeleiden. Wij geven hen een inleiding tot de basisbegrippen inzake mensenrechten, en organiseren opleidingsmodules over de juridische problemen die het vaakst voorkomen bij de mensen in hun gemeenschap, zoals geweld tegen vrouwen of discriminatie in verband met erfkwesties. De opleidingen gaan ook over het recht op een gezonde leefomgeving, het recht op onderwijs, en ook over het stemrecht en het belang voor burgers om een controlerende rol uit te oefenen met betrekking tot de acties van beleidsmakers.
Tegenwoordig zijn ongeveer 220 parajuristen voor PILC actief in Tsjaad. Ze dragen bij aan de preventie van conflicten, voornamelijk via de bewustmaking en het informeren van de bevolking met betrekking tot hun rechten en plichten en toepasselijke gerechtelijke procedures. Met betrekking tot conflictbeheersing gaan hun activiteiten voornamelijk over het geven van bijstand en advies aan de bevolking, het faciliteren van minnelijke schikkingen en bemiddeling tussen partijen bij een conflict, het oriënteren richting andere dienstverleners (waaronder het PILC) en/of richting de rechtbanken wanneer nodig (bijvoorbeeld in het geval van strafzaken), en uiteindelijk de begeleiding van burgers bij de stappen voor ze naar de rechtbank gaan.
Parajuristen spelen dus een essentiële rol bij de rechtstoegang voor burgers!
Mr. D.K.D :
Exact! In Tsjaad, waar formele gerechtelijke structuren zeer ver van de burgers af staan en waar de meerderheid van de mensen niet de middelen heeft om een beroep te doen op een advocaat, zijn zij de echte ambassadeurs van het recht bij de bevolking. Neem bijvoorbeeld het geval van een vrouw die door haar man in de steek gelaten werd. Ze wist niet dat ze bepaalde rechten had. Dankzij de interventie van een parajuriste heeft zij een alimentatievergoeding in natura (zakken sorghum, shea-olie) bekomen, wat haar toelaat om aan haar behoeften te voldoen en aan die van haar kind.
De tussenkomst van parajuristen maakt het mogelijk dat er niet systematisch een beroep gedaan moet worden op de politie en de autoriteiten. Ze draagt ook bij aan de ontlasting van de rechtbanken. Het is belangrijk te weten de gerechtelijke achterstand in het land enorm is. Talrijke dossiers wachten al jarenlang op een beslissing. Dit is te wijten aan de vele stakingen van het justitiepersoneel, maar ook aan de endemische corruptie en het gebrek aan onafhankelijkheid van het gerechtelijke systeem.
Het belang van de rol van parajuristen wordt steeds meer erkend, zowel door de mensen die van hun diensten gebruikmaken als door de formele en traditionele autoriteiten die hen van bij het begin zagen als concurrenten die hun verworvenheden bedreigden. Eigenlijk zijn de parajuristen echte medewerkers geworden van traditionele chefs bij het oplossen van conflicten. Hun interventie staat toe dat deze conflictoplossing gedaan wordt “volgens de regels van de kunst” en dat gender- of andere vormen van discriminatie, die aanwezig zijn in bepaalde traditionele structuren, niet in de hand gewerkt worden.
Madjibarné, parajuriste in Tsjaad © Selma Khalil voor ASF Voor welke uitdagingen staan parajuristen in hun dagelijkse werk?
Mr. D.K.D :
Hun werkomstandigheden zijn vaak moeilijk. Ze investeren hun tijd terwijl veel van hen ook een ander beroep uitoefenen. Ze zijn erg druk bevraagd, ook in nabijgelegen dorpen. Het gebrek aan transport- en communicatiemiddelen verhindert hen om de meest afgelegen gebieden te bereiken. Vaak beschikken ze niet over een geschikt lokaal. De parajuristen zijn zeer geëngageerde mensen en, zoals ik eerder al zei, vrijwilligers. Nu hun rol steeds belangrijker wordt, wordt de vraag steeds urgenter met betrekking tot hun verloning (“belangeloosheid”) of op zijn minst de vergoeding van hun onkosten: hoe organiseren we dit en hoe garanderen we de duurzaamheid? Een van de pistes is om een mutualiteit op te zetten.
De algemene onveiligheid in het land levert ook nog een andere uitdaging op. Een parajurist die zich van het ene naar het andere dorp verplaatst voor zijn werk, loopt het risico om aangevallen of belaagd te worden. In sommige gebieden waar de PILC actief is, zijn conflicten tussen veehouders en landbouwers talrijk en soms erg gewelddadig.*
In 2016 hebben alle middenveldorganisaties die met parajuristen werken samen, met de steun van ASF, een gemeenschappelijk statuut voor de parajuristen uitgewerkt. Dit statuut wil de regels en principes harmoniseren die het werk van parajuristen beheersen. Het statuut moet nu in de praktijk gebracht worden. Binnen het PILC hebben wij ook het plan om de parajuristen met elkaar in verbinding te stellen, zodat ze moeilijkheden kunnen bespreken en goede praktijken kunnen uitwisselen. Wij hebben verantwoordelijken aangeduid om de verbinding tussen iedereen te verzekeren.
Wat duidelijk is, en wat ons doet doorgaan ondanks de moeilijkheden, is dat parajuristen zeer trots zijn op hun rol en deze voor niets ter wereld willen laten vallen. Ze zijn essentiële elementen geworden binnen hun gemeenschap en zijn erg trots wanneer hun tussenkomst leidt tot een vreedzame oplossing van een conflict.
* Zie over dit onderwerp ook de ASF-studie Gestion des ressources naturelles et gestion des conflits sur les ressources naturelles : quelles améliorations possibles ?
****
Interview door Victor Odent, landelijk directeur van ASF in Tsjaad.
Wat volgt:
– Gesprek met Pyrrhus Banadji Boguel, voorzitter van het Collectief van Verenigingen voor de Verdediging van de Mensenrechten in Tsjaad
– Gesprek met Mr. Guerimbaye Midaye, erevoorzitter van de Tsjaadse Liga voor de Mensenrechten
Coverfoto: Mr. Delphine Djiraibe
