Tunesië: rechtstoegang werkelijkheid maken voor iedereen

Tunis, 29 juni 2018 – Meer dan zeven jaar na de val van de dictatuur is de jonge Tunesische democratie zich nog steeds aan het ontwikkelen. Verschillende werven staan in de steigers of zijn gepland, waaronder de essentiële hervorming van justitie. Het is in dit kader dat Advocaten Zonder Grenzen en BEYTI op 20 en 21 juni de Nationale zittingen over rechtstoegang organiseerden in samenwerking met de ministeries van justitie en van sociale zaken. Deze ontmoeting – de eerste die alle justitieactoren van het land samenbrengt – maakte het mogelijk om de staat op te maken van de rechtstoegang, en met name van de hervorming van het gerechtelijke en penitentiaire systeem die in 2015 werd ingezet. Ook kon een reflectie plaatsvinden over hoe dit fundamentele recht op rechtstoegang te versterken. “Justitie is een essentiële pilaar van de democratie, en het beginsel van gelijkheid voor justitie hangt daar logisch mee samen. Het is belangrijk om ons in te zetten voor een effectieve toepassing van dat beginsel”, verklaarde de Tunesische minister van justitie Ghazi Jeribi. Hij legde ook nadruk op de realisaties van de afgelopen jaren en op de doorvoering van het hervormingsprogramma dat ondersteund wordt door de Europese Unie en het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties. Vertegenwoordigers daarvan waren aanwezig bij de opening van de werkzaamheden. “Rechtstoegang betekent toegang tot waardigheid” – Patrice Bergamini, ambassadeur van de Europese Unie in Tunesië De Tunesische grondwet van 2014 waarborgt een aantal fundamentele principes inzake rechtstoegang, zoals het recht op een eerlijk proces binnen een redelijke termijn of het recht op gelijkheid voor justitie. Ze voorziet ook dat de overheid de rechtstoegang moet faciliteren en rechtsbijstand moet verzekeren voor de meest behoeftigen. Echter, vele Tunesiërs, en in het bijzonder zij die zich in een kwetsbare situatie bevinden, hebben het vandaag lastig om hun rechten te doen gelden. Een vaststelling die de autoriteiten en juridische professionals delen: “Het kader voor rechtsbijstand moet hervormd worden om gelijkheid te bekomen voor alle categorieën van mensen”, gaf meneer Jeribi toe. “De obstakels zijn onder andere juridische traagheid en de onmogelijkheid om hulp te verschaffen aan behoeftige personen”, voegde de woordvoerder van de Hoge Raad voor de Magistratuur toe, Akram Mouhli. Bovendien hebben de jaren van dictatuur bij de burgers een gevoel van wantrouwen gevoed jegens het gerechtelijke apparaat. De magistraat pleit dus voor een veralgemening van de ambtshalve toevoeging van advocaten, de aanwezigheid van tolken en begeleiding van rechtszoekenden. Maar wetgeven alleen lost geen tekortkomingen op. “Ook al hebben we belangrijke hervormingen gerealiseerd, zoals de goedkeuring van de wet 5 die het recht toekent op aanwezigheid van een advocaat vanaf de hechtenis, toch zijn er nog talrijke obstakels voor een effectieve toepassing van de wet”, waarschuwde meester Ameur Mehrezi, Stafhouder van de Nationale Orde van Tunesische Advocaten.    Het maatschappelijk middenveld zet zich in om een eind te maken aan een justitie aan twee snelheden Tijdens deze twee werkdagen werden ook verschillende innovatieve Europese ervaringen inzake rechtstoegang gepresenteerd. Zo had men het bijvoorbeeld over de rol en de plaats van een wetswinkel in een arme wijk. Tijdens de meer technische workshops konden discussies de diepte ingaan en werden concretere aanbevelingen geformuleerd. Eén zo’n aanbeveling was dat de commissie die verantwoordelijk is voor het opstellen van een wetsontwerp, de verscheidenheid aan actoren moet erkennen die zich inzetten in dit domein. Ze moet ook een gecoördineerde aanpak garanderen zodat de rechtsbijstand effectief en efficiënt kan gebeuren. Ook wordt de Balie aangemoedigd om nieuwe partnerschappen te verkennen, met name met universiteiten, om het belang van de sociale rol van de advocaat te versterken tijdens de opleiding. Ook al is de weg nog lang, de Zittingen toonden eens te meer de capaciteit van het Tunesische maatschappelijk middenveld aan om samen te werken met de politieke beleidsmakers om concrete maatregelen voor te stellen om zo een einde te maken aan een justitie aan twee snelheden. Hierbij lijkt de hervorming van het huidige rechtsbijstandssysteem de dringendste en belangrijkste maatregel. De rechtsbijstand bestaat al lang in Tunesië, maar zijn functioneren laat een groot aantal kwetsbare personen in de kou staan. De hervorming moet rekening houden met alle vormen van uitsluiting. Dit kan slechts gebeuren als de institutionele en middenveldactoren die op dit thema actief zijn, samenwerken.

De Nationale zittingen over rechtstoegang werden georganiseerd in samenwerking met de Tunesische Vereniging van Democratische Vrouwen, de Nationale Instantie voor de strijd tegen mensenhandel, de Nationale Orde van Tunesische Advocaten, de Wereldorganisatie tegen foltering, het Hoog Commissariaat voor de Rechten van de Mens, Vereniging Amal voor de familie en het kind, de Tunesische Vereniging voor de Verdediging van de individuele vrijheden, Vereniging Dami en de Tunesische Liga voor de Mensenrechten.

Foto’s © Afkart Studio voor ASF