Brussel, 9 december 2013 – Ter gelegenheid van de Werelddag van de Mensenrechten op 10 december herinnert Advocaten Zonder Grenzen (AdZG) eraan dat mensenrechten weinig zin hebben als ze onafdwingbaar blijven, vooral voor mensen in een hachelijke situatie. Dat stelt AdZG vast in landen die net een conflict achter de rug hebben en in een overgangsperiode zitten, zoals de DR Congo of Tunesië. Daarom roept AdZG de overheden op om iedereen rechtstoegang te verzekeren.
Het bevorderen van de mensenrechten betekent ook dat de vele barrières tussen de mensen en het gerecht worden neergehaald. Voor vaak gemarginaliseerde groepen zoals vrouwen, de armsten of slachtoffers van internationale misdaden blijft de rechtstoegang uiterst moeilijk en zelfs onmogelijk.
Het is een enorme uitdaging om de bevolking beter te informeren over hun rechten en de mechanismen om ze te doen gelden. Dat is onder andere zo voor de vrouwen in Nepal en Burundi, die al te vaak hun rechten niet kennen. Of voor gevangenen, zoals in Oeganda, waar een op drie mensen langer wordt vastgehouden dan wettelijk is toegestaan.
Ook het bestaan van toegankelijke systemen voor rechtshulp is een voorwaarde om de mensenrechten ook werkelijk toepasbaar te maken. Maar in ontwikkelings- of post-conflictlanden blijven de rechtsdiensten al te vaak buiten bereik van de meeste rechtszoekenden. Zo zijn er in Tsjaad amper 90 advocaten voor een even grote bevolking als in België (11 miljoen inwoners). Het is dikwijls dagenlang stappen naar de rechtbanken en het gerechtelijk apparaat staat langs alle kanten onder druk.
Ten slotte blijft justitie onbereikbaar voor de armste bevolkingsgroepen. Volgens de algemene directrice van AdZG, Francesca Boniotti, “is dat een dubbele onrechtvaardigheid: niet alleen hebben de armsten geen rechtstoegang, maar door ze van hun fundamentele rechten te beroven, verergert hun toestand nog”. Daarom moet de strijd tegen armoede gepaard gaan met een betere rechtstoegang. “Als mensen toegang hebben tot rechtbanken en andere juridische diensten, kunnen ze hun levensomstandigheden verbeteren”, stelt mevrouw Boniotti vast.
Maar in de meeste landen waar de rechtsstaat kwetsbaar is, heeft de overheid het moeilijk om een dergelijk systeem op te bouwen en in stand te houden. Al te vaak moet het maatschappelijk middenveld – balies en advocaten, lokale en internationale organisaties – die verantwoordelijkheid op zich nemen. Daarom roept AdZG de overheden op om hun verantwoordelijkheid te nemen en ervoor te zorgen dat iedereen toegang krijgt tot het gerecht.
Duurzame systemen voor rechtstoegang zijn een fundamentele voorwaarde om een democratische staat op te bouwen en de mensenrechten na te leven. “We moeten de bevolking en het gerecht dichter bij elkaar brengen”, pleit mevrouw Boniotti. “Het recht en de staatsinstellingen zullen aan respect winnen als mensen inzien dat de staat hen niet onderdrukt maar daarentegen alle burgers beschermt, ook de meest gemarginaliseerde groepen. De rechtstoegang moet een absolute prioriteit zijn op de agenda van de overheden”, besluit ze.
