Tunis, 10 september 2015 – Net als andere landen die onlangs door aanslagen werden opgeschrikt, staat Tunesië voor een gerechtelijke uitdaging van formaat: terrorisme moet efficiënt bestreden worden en tegelijkertijd moeten fundamentele rechten, zoals rechtstoegang en het recht op een eerlijk proces, gewaarborgd worden. In dat opzicht is de observatie van thematische processen – zoals terrorismeprocessen – essentieel. En dat is precies de missie van het Réseau d’Observation de la Justice (ROJ), het netwerk ter observatie van de Tunesische justitie, dat alleen bestaat uit nationale waarnemers. Getuigenis van een vrijwillige advocate.
Het ROJ werd opgericht door de Tunesische Nationale Orde van Advocaten, de Tunesische Liga voor Mensenrechten en Advocaten Zonder Grenzen. Het netwerk is in Tunesië een uniek instrument om te waken over de hervormingen en speelt een voortrekkersrol in de Arabische wereld.
Meester Ameni Oussayaa Yahyaoui is sinds de oprichting in 2012 al lid van het ROJ. Haar engagement dateert echter al van veel vroeger. Ze komt uit Menzel Bourguiba, zo’n zestig kilometer ten noorden van Tunis. Aan het einde van haar rechtenstudies in 2006 schreef ze zich in aan de Balie van Tunis. “Een kinderdroom die werkelijkheid werd. De wil om onrecht te bestrijden en mensen te redden was altijd al aanwezig in mijn familie”, vertelt ze.
Het doel van het ROJ is de hervorming van justitie in Tunesië ondersteunen en helpen het vertrouwen tussen de bevolking en het rechtssysteem te herstellen. Meester Oussayaa Yahyaoui legt uit: “Vandaag heeft slechts een vijfde van de Tunesiërs vertrouwen in justitie. De situatie is er niet echt op vooruitgegaan sinds de val van Ben Ali in 2010. Toch kunnen de mensen er nu over spreken, zonder vrees voor represailles.”
De juridische actoren staan voor heel wat uitdagingen op het vlak van middelen en organisatie. “Een rechter kan tot 150 zaken behandelen tijdens een enkele zitting. De stapel dossiers is zo hoog dat je bij het begin van de zitting zijn gezicht zelfs niet ziet”, vertelt de advocate.
Ondanks alle moeilijkheden zet de waarneemster van het ROJ zich toch in: “Het Tunesische gerecht is er, maar moet hervormd worden. De juridische actoren moeten hun beroepspraktijken veranderen. Ze zouden bijvoorbeeld na een arrestatie aan alternatieve straffen kunnen denken in plaats van een gevangenisstraf.” En dat is nu net een van de doelstellingen van het ROJ: de goedkeuring en effectieve toepassing van de internationale normen in het bestuur van het strafrecht aanmoedigen, in het bijzonder het recht op een eerlijk proces.
Het netwerk bestaat uit 45 waarnemers-advocaten. “We wéten dat er iets moet veranderen. Het ROJ is als een alarmbel waar de advocaten en andere organisaties zoals de Tunesische Liga voor Mensenrechten aan trekken. Onze missie is de goedkeuring van internationale normen en goede praktijken aanmoedigen. Het is nu of nooit”, herhaalt Meester Oussayaa.
Na een eerste fase in 2012-2014 zet het ROJ zijn werk voort. De vrijwilligers van het netwerk hebben sinds 15 april 2015 al 273 zittingen/230 processen bijgewoond in 7 gouvernementen van Tunesië. De informatie die ze verzamelen tijdens de waarnemingen, wordt geanalyseerd en gedeeld via thematische rapporten, rondetafelgesprekken en conferenties. Er volgen ook aanbevelingen uit voor de hervorming van het rechtssysteem in Tunesië.
