Waarom krijgen zo weinig slachtoffers in de Democratische Republiek Congo een schadevergoeding, terwijl het aantal veroordelingen voor internationale misdrijven toeneemt? In een policy brief van Avocats Sans Frontières, TRIAL International en RCN J&D worden de onredelijk lange en complexe procedures in detail beschreven. Het document, dat door een dertigtal internationale partners en stakeholders uit het maatschappelijke middenveld onderschreven werd, kant zich tegen “schijnbare gerechtigheid” die niet voldoet aan de vereisten van het internationaal recht.
De DRC bindt, sinds het begin van de jaren 2000, de strijd aan tegen straffeloosheid. Bijna twintig jaar later is de balans echter maar gematigd positief. Congolese, voornamelijk militaire, rechtbanken hebben meer dan vijftig dossiers van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid behandeld. Hierbij spraken ze een groot aantal veroordelingen uit en bevolen ze de betaling van schadevergoedingen aan de slachtoffers.
Deze schijnbare gerechtigheid wordt echter ondermijnd door de realiteit dat slechts weinig herstelmaatregelen effectief uitgevoerd werden. Volgens de opgetekende gegevens heeft het Congolese rechtssysteem de betaling van bijna 28 miljoen dollar aan schadevergoedingen bevolen voor meer dan 3.300 slachtoffers. Deze herstelmaatregelen waren niet alleen van toepassing op de beschuldigde, maar ook op de Congolese staat, die aansprakelijk gesteld werd omdat de bevolking niet voldoende beschermd werd. Tot op heden lijkt echter slechts één bevel uitgevoerd te zijn.
Een gedetailleerd document met concrete voorstellen
Om inzicht te krijgen in de systematische niet-uitvoering van de herstelmaatregelen hebben Avocats Sans Frontières, TRIAL International en RCN Justice & Démocratie een policy brief voor de Congolese autoriteiten opgesteld.
Naast vragen over de politieke wil, gaat de policy brief in op de jurisdicties waar de vergoedingsbevelen niet opgevolgd werden, wat grotendeels verklaard kan worden door de omslachtige procedure voor de uitvoering van de herstelmaatregelen. Het uitgestippelde traject omvat een aanzienlijk aantal stappen en gesprekspartners in jurisdicties en administraties die gehinderd worden door administratieve logheid en corruptie.
Een diepgaand debat over transitionele justitie
Hoewel een hervorming van deze procedure ontegenzeglijk noodzakelijk is, doen zowel het bedrag als de structuur van de schuld van de Staat ons stilstaan bij de modaliteiten van het herstel. Volgens internationale normen moeten deze niet alleen financieel zijn.
Verder wordt hierbij opnieuw aangehaald dat de DRC zich echt moet toeleggen op transitionele justitie, want het strafrechtelijke systeem van de DRC kan niet alleen de last dragen van gerechtigheid voor slachtoffers van massamisdaden.
« Dankzij deze policy brief met feiten en cijfergegevens zullen we in dialoog kunnen gaan met de Congolese autoriteiten » , legt Joël Phalip, verantwoordelijke voor de DRC bij RCN J&D, uit. “We hebben een aantal concrete en realistische aanbevelingen gedaan om de slachtoffers in staat te stellen herstel te verkrijgen. Nu de President van de Republiek opnieuw zijn voornemen heeft geuit om de straffeloosheid van massamisdaden aan te pakken en de wens heeft uitgesproken om transitionele justitie op gang te brengen, hebben we de kans om meer gehoor te vinden voor onze voorstellen en om de autoriteiten aan hun woord te houden om hen tot handelen aan te sporen ».
