Oost-Afrika – Bescherming van de burgerlijke ruimte: via Procesvoering in het Algemeen Belang

In 2022 lanceerde het Oost-Afrikaanse kantoor van ASF een project dat drie landen in de regio bestrijkt: Burundi, Tanzania en Oeganda. Het doel van het project is bij te dragen tot de bevordering van de rechtsstaat door het begrijpen en gebruiken van regionale mensenrechteninstellingen, -mechanismen en -instrumenten door plaatselijke middenveldorganisaties.

In de praktijk richt het project zich op het bevorderen van het gebruik van procesvoering in het algemeen belang als een instrument om invloed uit te oefenen, om positieve hervormingen teweeg te brengen op het vlak van de burgerlijke ruimte en vrijheden. In haar interventielanden heeft ASF bestaande en aankomende gedingen geïdentificeerd die geleid worden door middenveldorganisaties. Via het project wordt financiële en technische steun verleend aan deze gedingen, samen met een strategische reflectie over hoe hun bereik kan worden vergroot door middel van pleitbezorging en externe engagementen. Een belangrijk aspect van het project, gezien de regionale aard ervan, is ook het ondersteunen van zaken die regionale mechanismen mobiliseren zoals het Oost-Afrikaanse Hof van Justitie of het Afrikaanse Hof voor Mensen- en Volkerenrechten (ACHPR).

Met de steun van de Pan African Lawyers’ Union, werkt ASF aan juridische voorstellen voor de ACHPR over het recht op vereniging, die een dozijn Afrikaanse staten bestrijken. Onze waarnemingen en juridische analyses brachten ons tot de overtuiging dat de praktijken en wetten die van toepassing zijn op NGO’s in heel wat Afrikaanse staten in strijd zijn met de vrijheid van vereniging. Deze voorstellen zijn gericht op het handhaven van fundamentele burgerlijke vrijheden en het opleggen van een positieve verplichting aan de staten om de geldende wetten te hervormen en een einde te maken aan praktijken die het recht op vereniging schenden. 

ASF biedt ook financiële en technische ondersteuning voor een grondwettelijke petitie die door middenveldorganisaties, waaronder Chapter Four, is ingediend bij het Oegandese Grondwettelijk Hof om de grondwettelijkheid aan te vechten van de wet op computermisbruik, die in oktober 2022 werd gestemd. Hoewel dit controversiële stuk wetgeving door de regering is geprezen als een noodzakelijke bescherming van de privacy in het digitale tijdperk, wordt het door veel lokale middenveldorganisaties gezien als een schending van de vrijheid van meningsuiting en de persvrijheid.

(Frans) Verslag Justice ExPEERience 2021-2023

Uitbouwen van de regionale benadering: regionale hubs

Dit artikel komt uit het jaarverslag 2022 van AdZG.

Om een actie uit te werken in de lijn van haar mandaat en aansluitend bij de specifieke behoeften van de context, steunt ASF op degelijke analyses van de problemen en uitdagingen in de landen waar ze actief is. Verankering in de plaatselijke realiteit is essentieel om over een gecontextualiseerde expertise te beschikken, strategische partnerschappen op lokaal niveau te ontwikkelen en relevante en kwalitatieve acties voor de lokale bevolking op te zetten.

Anderzijds stoppen de problemen die we aanpakken niet aan de grenzen en hebben ze vaak een transnationale dimensie.

Om aan deze vereisten te voldoen, ontwikkelt ASF nu al enkele jaren een regionale aanpak via haar regionale hubs in de Euro-mediterrane regio en in Oost-Afrika met kantoren in respectievelijk Tunis en Kampala.

Deze regionale hubs garanderen de nodige nabijheid voor de begunstigden van de acties en de lokale partners om de aanwezigheid van ASF in de regio te versterken. Ze bevorderen de ontwikkeling van de acties door voort te bouwen op bestaande expertise en netwerken.

De oprichting van deze hubs maakt ook deel uit van het decentralisatieproces van de organisatie. Een van hun functies is het versterken van de strategische dialoog tussen de verschillende kantoren en ervoor te zorgen dat het perspectief, de ervaringen en de expertise die op lokaal niveau worden ontwikkeld, worden verwerkt in de globale aanpak van ASF.

De beslissing om prioriteit te geven aan de oprichting van deze twee regionale hubs werd ingegeven door zowel interne als externe factoren:

  • De keuze om onze aanwezigheid te versterken in regio’s waar we onze meerwaarde, ons vermogen om de juiste stakeholders te mobiliseren en onze contacten met nationale en internationale stakeholders hebben aangetoond.
  • De aanwezigheid van een ASF-kantoor met aanzienlijke ervaring in de regionale context
  • De identificatie van transnationale kwesties

Belangrijkste functies van de hubs

  • Strategische ontwikkeling en begeleiding

De hubs zorgen voor ondersteuning en begeleiding van bestaande opdrachten, evenals voor de uitvoering van acties die in andere landen in de regio of op regionaal niveau worden ontwikkeld.

  • Expertise en kennis

De hubs produceren relevante en gecontextualiseerde expertise op basis van in het veld verzamelde gegevens en gekoppeld aan de belangenhartigingsstrategieën van de organisatie.     

  • Internationale belangenbehartiging en netwerkbegeleiding

De hub verleent ondersteuning aan de netwerken, waardoor ze een beroep kunnen doen op passende bijstand bij de ontwikkeling, opvolging en evaluatie van beïnvloedingsstrategieën. Terwijl nationale kwesties de bevoegdheid van de plaatselijke kantoren blijven, is de hub meer specifiek geïnteresseerd in het ondersteunen van netwerken op internationaal niveau om de ontwikkeling van overheidsbeleid te beïnvloeden.

  • Capaciteitsopbouw

Dit behelst capaciteitsopbouw voor landenteams in de regio op gebieden die functioneel zijn voor de ontwikkeling van interventiestrategieën en gebaseerd zijn op een zachte “peer reinforcement”-aanpak.

Deze versterkingsstrategie van de regionale dynamiek heeft haar nut bewezen in het eerste jaar van de oprichting van de regionale hubs:

  • Er lopen reeds regionale projecten in Oost-Afrika en de Euro-mediterrane regio.
  • Dit heeft maatregelen op regionaal niveau mogelijk gemaakt, zoals het Afrikaanse Hof voor de rechten van de mens en de volkeren in Arusha.
  • Zo kunnen we acties ontwikkelen in landen waar we geen permanent team hebben, zoals Tanzania of Kenia.
  • Rationalisering en bundeling van mensen en middelen door de oprichting van regionale functies, die acties in verschillende landen omvatten.

(Engels) Persbericht – Bijzondere parlementaire commissie Belgisch koloniaal verleden: Een sluiting in december 2022 zal haar niet toelaten haar mandaat te voltooien

(Frans) Persbericht Bijzondere parlementaire commissie Belgisch koloniaal verleden: Een sluiting in december 2022 zal haar niet toelaten haar mandaat te voltooien

(Engels) Persbericht – Publicatie van het deskundigenverslag over het Belgische koloniale verleden: ondertekenaars roepen op tot een holistisch en inclusief rechtsproces

Sluiting van ons kantoor in Burundi

Zoals alle internationale ngo’s die actief zijn in Burundi, zag Advocaten Zonder Grenzen haar activiteiten in het land sinds 1 oktober 2018 geschorst door de Nationale Veiligheidsraad, met als reden dat de organisatie zich niet in overeenstemming heeft gebracht met de wet betreffende buitenlandse niet-gouvernementele organisaties (BNGO’s) die in januari 2017 werd aangenomen. Het Burundese Ministerie van Binnenlandse Zaken heeft de opheffing van deze schorsing aan de voorwaarde onderworpen dat een dossier met vier documenten wordt ingediend en bekrachtigd vóór 31 december van dit jaar. Het gaat in het bijzonder over een partnerschapsovereenkomst met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, een akkoordprotocol met het Ministerie van Justitie, een engagement om de bankwetten en de wet betreffende BNGO’s na te leven, en een actieplan om aanwervingsmaatregelen in te voeren waarmee quota bereikt moeten worden met betrekking tot de etnische samenstelling van ons personeel. Na rijp beraad achten wij dat het ingaan op sommige van de eisen van de autoriteiten in zou gaan tegen de eigenlijke grondslag van onze organisatie en haar waarden. Wij zullen dus niet in staat zijn om de opheffing van onze schorsing te bekomen. Na 20 jaar onafgebroken aanwezigheid in Burundi zien wij onszelf dus verplicht om, tot onze grote spijt, ons kantoor in Bujumbura te sluiten en het land te verlaten op 31 december 2018. Onze wil om ons in te zetten voor de rechtstoegang van de Burundese bevolking blijft intact, en wij hopen dat we hier in de toekomst opnieuw aan zullen mogen bijdragen. Wij willen alle mensen, verenigingen en instellingen van harte bedanken die onze activiteiten in Burundi sinds 1999 ondersteund hebben, en wensen hen verder veel succes. Aarzel niet om ons te contacteren indien u meer wil weten over dit onderwerp.
Foto © ASF/Monica Rispo

Bruggen slaan tussen formele en informele justitie in Burundi

Bujumbura, 20 maart 2018 – Begin maart vond een eerste uitwisselingsworkshop plaats tussen 90 advocaten van de twee balies van Burundi. Zij waren geselecteerd om samen aan het “Menya Utunganirwe”-project (Ken en eis je rechten) van ASF te werken. Het doel was hen bewust te maken van het gebruik van alternatieve manieren voor geschillenbeslechting (AMGB). Deze worden niet onderwezen in de opleiding van de advocaten, waardoor de advocaten ze niet goed kennen. ASF vindt dat deze alternatieve manieren niettemin een essentieel instrument zijn voor de oplossing van conflicten, en dat advocaten een primordiale rol hebben bij hun bevordering. In Burundi bestaan bepaalde AMGB (bemiddeling, onderhandeling, verzoening…) in de wet, maar worden ze weinig gebruikt door advocaten. Mr. Salavator Kiyuku, Stafhouder van de Balie van Bujumbura, vindt dat “de gebrekkige rechtstoegang de behoefte aan justitie van zowel de burger als de advocaat bemoeilijkt”. Hier “wordt de gelegenheid gegeven aan advocaten om een kanaal, een stem en een sociaal wezen te zijn voor diegenen die met pijn overladen worden.” Om beter te kunnen voldoen aan de noden van de Burundese bevolking moet justitie gezien worden in de brede zin, voorbij de louter institutionele en formele aspecten: een verzoenende justitie, die een destructief conflict transformeert in een opportuniteit om duurzame vrede op te bouwen voor de toekomst. De voordelen hiervan zijn talrijk: deze justitie, die minder tijd en geld kost, laat de controle bij de conflictpartijen en verzekert vertrouwelijkheid. Céline Laloux, cöordinatrice strategie & ontwikkeling bij ASF, heeft de advocaten uitgenodigd om “hun gewoontes en hun praktijk open te gooien, om ‘advocaten zonder grenzen’ te zijn, zodat ze steeds meer de brug kunnen slaan tussen formele en informele justitie. Deze zijn overigens complementair aan elkaar.” Mr. Jean Bosco Bigirimana, Stafhouder van de Balie van Gitega, voegt toe dat “een slecht akkoord meer waard is dan een goed proces”.  Een opmerking die de advocaten zeker heeft doen nadenken! De reflectie rond de AMGB heeft bovendien ook verschillende vragen opgeroepen over de rol van de advocaat in de samenleving en over de perceptie rond hun beroep: “Als de partijen een regeling hebben getroffen zonder dat de advocaat gepleit heeft, zal hij dan betaald worden?”, “De cliënt zal denken dat hij niet gewonnen heeft als er geen oordeel is geveld door een rechter”… Longin Baranyizigiye, coördinator onderzoek & leren bij ASF, antwoordt dat de advocaat in zijn praktijk goed geïnformeerd moet zijn en een kader moet uittekenen met zijn cliënt. “Als het resultaat positief is voor de relatie tussen de partijen, zal de cliënt tevreden zijn en zullen de kwaliteiten van de advocaat erkend worden”, verduidelijkt hij. Hij nodigt de advocaten uit om innovatieve manieren van werken te ontwikkelen voor wanneer ze hun cliënten begeleiden in het bemiddelingsproces. “Het is een kans voor de advocaat om het strikte kader van de klassieke procedure los te laten en om zijn talent en creativiteit te laten zien ten dienste van zijn cliënt.
Het “Menya Utunganirwe”-project, dat 5 jaar duurt (2017-2021), wordt gefinancierd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking en uitgevoerd door ASF, de Balies van Bujumbura en Gitega, de Association pour la Paix et les Droits de l’Homme en de Association des Femmes Juristes in Burundi.
Foto © ASF/H. Talbi

Vijf partners dragen samen bij aan een betere rechtstoegang in Burundi

Bujumbura (Burundi), 7 december 2017 – Na enkele maanden van voorbereidingen vond vorige week in Bujumbura de officiële lancering plaats van het “Menya Utunganirwe”-project (“Ken en eis je rechten”). Advocaten Zonder Grenzen, de Balies van Bujumbura en Gitega en twee middenveldorganisaties, de Vereniging voor de vrede en de mensenrechten en de Vereniging van vrouwelijke juristen in Burundi, scharen zich achter een gemeenschappelijk doel: justitie dichter bij de burger brengen, door de toegang ertoe te vergemakkelijken door middel van lokale mechanismen die tegemoetkomen aan de dagelijkse problemen en verwachtingen van de mensen.

Hoewel het een erkend recht is, heeft de meerderheid van de Burundese burgers maar moeilijk toegang tot justitie. Een van de uitdagingen waar die burgers voor staan is hun gebrek aan kennis van de procedures, met name omwille van de complexiteit van die procedures en omwille van een hoge analfabetismegraad. De burgers worden niet geïnformeerd. “Een lapje grond verkopen om de kosten van een gerechtelijke procedure te betalen, is dat een oplossing?”, vraagt Sistor Havyarimana, programmacoördinator bij ASF. “De burger moet geïnformeerd kunnen worden over de bestaande mogelijkheden en moet een keuze kunnen maken naargelang zijn situatie.” Ook de afstand en de beperkte toegang tot advocaten bemoeilijken de rechtstoegang. “Bepaalde conflicten escaleren: een eenvoudig conflict over een stuk grond kan leiden tot moord, terwijl een eerdere tussenkomst een vreedzame oplossing had kunnen opleveren.”

De heer Arcade Harerimana, Permanent Secretaris bij het Ministerie van Justitie, en mevrouw Christella Kankindi, verantwoordelijke voor de coördinatiegroep “justitievraag” brachten in herinnering dat het recht op rechtstoegang vastgelegd is in het sectorbeleid van het Ministerie. Niettemin benadrukten beiden de obstakels die voor vele kwetsbare burgers blijven bestaan. “Deze kwetsbaarheid kan financieel of persoonsgebonden zijn (omwille van leeftijd, ziekte, onderwijs, godsdienst…), of kan gelinkt zijn aan de aard van het probleem waarmee de burger zit”, preciseerde mevrouw Kankindi.

Om deze redenen zullen ASF en haar partners zich samen vijf jaar lang inzetten voor een project dat gestoeld is op drie pijlers:

  • Het versterken van de capaciteit van de burgers om beter aan conflictpreventie te doen, door hen actief te betrekken bij de uitoefening en opeising van hun rechten. Gemeenschapsfacilitators, die dicht bij de burgers staan, zullen begeleid worden om te beantwoorden aan de nood aan informatie en oriëntatie van de bevolking. Ook wil het project de manieren voor geschillenbeslechting diversifiëren.
  • Het versterken van onafhankelijke, effectieve en kwaliteitsvolle justitiemechanismen om bij te dragen aan de realisatie van de rechtstaat. Het project wil de competenties van advocaten versterken en hen verschillende thematische opleidingen aanbieden. ASF zal ook het verstrekken van kwaliteitsvolle juridische bijstand door advocaten ondersteunen. Volgens Mr. Salvator Kiyuku, stafhouder van de Balie van Bujumbura, zullen de advocaten ervoor zorgen dat ze de Burundese burgers bijstaan bij het oplossen van hun problemen. De advocaat heeft een maatschappelijke rol te spelen en hij moet de kwetsbare burgers verdedigen, “dat is een morele, deontologische en maatschappelijke plicht”, voegde hij toe.
  • De coördinatie van justitieactoren en de uitwisseling van innovatieve praktijken. Alternatieve manieren voor geschillenbeslechting en gerechtelijke mechanismen worden gezien als complementair aan elkaar en de actoren kunnen elkaar versterken door een gemeenschappelijk kader voor hun werk te creëren.

Het “Menya Utunganirwe”-project wordt gefinancierd door de Belgische Ontwikkelingssamenwerking.

>> Download de presentatie van het project (PDF in het Frans)

– Foto hierboven:bewustmaking van de inwoners van Matongo over het oplossen van landconflicten © APDH
– Coverfoto: de officiële lanceringsceremonie van het project vond plaats op 1 december in Bujumbura © Papy Amani voor ASF

Does the pre-trial detainee have judicial guaranteed on conditions of detention?