De publicatie van het Omnibusvoorstel door de Europese Commissie ter herziening van belangrijke wetten op het gebied van duurzaam ondernemen is een duidelijk politiek signaal. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen offert mensenrechten, werknemersrechten en milieubescherming op ten gunste van gevaarlijke deregulering.
Bij de aankondiging van het Omnibusvoorstel, eind vorig jaar, om de verplichtingen van bedrijven op het gebied van informatie en duurzame ontwikkeling te vereenvoudigen door voorzitter Ursula von der Leyen stelde ze dat het doel van de exercitie was om overlappende verplichtingen te verminderen en beloofde daarbij de geest en de “inhoud van de wet” volledig te respecteren. Het voorstel dat op 26 februari werd gepubliceerd wijkt echter radicaal af van deze belofte en zal het hoofddoel van deze wetten volledig tenietdoen als het wordt geïmplementeerd.
De belangrijkste bepalingen van de richtlijn duurzame ontwikkeling zouden door het Omnibusvoorstel grotendeels worden geschrapt, waardoor de richtlijn min of meer dode letter wordt.
Als het voorstel geïmplementeerd wordt zou dit in de praktijk het volgende kunnen betekenen:
- De wettelijke aansprakelijkheid wordt grotendeels aan de inschatting van de EU-lidstaten overgelaten, wat de toegang tot de rechtspraak van slachtoffers in de EU aanzienlijk kan beperken.
- Bedrijven zullen enkel worden afgerekend op de schade die toe te schrijven is aan hun directe handelspartners, wat de waardeketen aanzienlijk verkleint.
- Er is niet langer een verplichting om klimaatveranderingsplannen “uit te voeren”, wat een gevaarlijke tekortkoming in de wet zou betekenen; bedrijven zouden in theorie aan de bepaling kunnen voldoen door eenvoudigweg een plan op papier te zetten zonder het uit te voeren.
- EU-lidstaten zullen niet langer in staat zijn om ambitieuzere regels dan de richtlijn op te leggen.
- Bedrijven zullen niet langer verplicht zijn om contracten te beëindigen (zelfs in gevallen waarin het mogelijk of waarschijnlijk is dat misbruik blijft bestaan).
- De definitie – en dus ook de inspanningen – van belanghebbenden wordt beperkt tot degenen die “rechtstreeks” betrokken zijn.
- De frequentie van de controles op de doeltreffendheid van due diligence wordt verminderd van jaarlijks naar vijfjaarlijks.
- Afschaffing van de minimumboete die 5% van de omzet betrof.
- De Commissie is niet langer verplicht om te onderzoeken of het noodzakelijk is om de eisen van due diligence toe te passen.
“Omnibus is een stappenplan dat de straffeloosheid van bedrijven consolideert. Dit voorstel ontheft bedrijven van de eisen van due diligence en reduceert het tot een betekenisloze oefening in vakjes afvinken, terwijl de slachtoffers hun recht op gerechtigheid wordt ontzegd. De boodschap van Brussel is overduidelijk: de belangen van het bedrijfsleven komen op de eerste plaats, mensen en de planeet worden aan de kant geschoven. Vandaag spreken honderden maatschappelijke organisaties over de hele wereld zich uit tegen deregulering, tegen greenwashing en tegen deze roekeloze terugdraaiing van de verantwoordelijkheid van bedrijven.”
