Categorie: Detentie

AdZG publiceerde recent een rapport over het kennisniveau, de houdingen en de praktijken van de belangrijkste stakeholders met betrekking tot voorlopige hechtenis binnen het strafrechtelijk systeem in Oeganda. Het onderzoek werd uitgevoerd in vier steden: Gulu, Arua, Lamwo en Kampala. In totaal werden 405 leden van de gemeenschap, 96 arrestanten, 54 gevangenen en 47 functionarissen van justitie en instellingen voor de openbare orde (JLOS; Justice Law and Order Section) en rechtshulpverleners geïnterviewd, waarbij zowel kwalitatieve als kwantitatieve methoden werden gebruikt. Het rapport belicht de belangrijkste oorzaken van schendingen van procedurele en grondwettelijke rechten. Op basis van de verzamelde feiten geeft het rapport aanbevelingen voor actie en positieve hervormingen op het gebied van voorlopige hechtenis.

Voorlopige hechtenis in Oeganda

Oeganda beschikt over een uitgebreid wettelijk kader dat voorlopige hechtenis reglementeert, met gedetailleerde bepalingen over procedurele en grondwettelijke rechten. De naleving van deze bepalingen blijft echter een uitdaging. Veel mensen die met het strafrechtelijk systeem in aanraking komen, worden het slachtoffer van mensenrechtenschendingen. Het gaat onder meer om willekeurige of onwettige arrestaties, het overschrijden van de toegelaten periode van voorarrest, een gebrek aan toegang tot borgtocht of schendingen van het recht op verplichte borgtocht. De meest kwetsbaren en behoeftigen krijgen het vaakst te maken met niet-naleving van die procedurele en grondwettelijke rechten.

Belangrijkste uitdagingen

Uit het rapport blijkt dat het gebrek aan kennis bij de bevolking over de grondwettelijke en procedurele rechten in afwachting van een proces een grote uitdaging is die de voortdurende schending van rechten tijdens hechtenis verergert. Slechts de helft (50%) van de respondenten in de gemeenschap kon een aantal rechten van arrestanten benoemen. Rechten zoals (1) het recht om binnen 48 uur na arrestatie voor de rechtbank te verschijnen, (2) het recht om op verplichte borgtocht te worden vrijgelaten, (3) het recht op toegang tot een advocaat en (4) de wettelijke bepalingen met betrekking tot het recht op borgtocht zijn niet bekend bij een meerderheid van de bevolking (minder dan 50% van de respondenten was zich bewust van deze rechten).

De gevangenen die tijdens het onderzoek werden geïnterviewd, waren iets beter op de hoogte van hun rechten. Wellicht kan dit worden toegeschreven aan de sensibiliseringssessies die door gevangenispersoneel en ngo’s werden georganiseerd.

Het gebrek aan kennis van belangrijke procedurele en grondwettelijke garanties, zowel binnen de gemeenschap als in detentiecentra, is geen verrassende bevinding. Het bevestigt echter opnieuw het belang om deze informatie wijder te verspreiden, zodat rechthebbenden in staat worden gesteld om respect voor hun rechten af te dwingen.

Houdingen en percepties

Wat de houding en perceptie betreft, tonen de bevindingen een gebrek aan vertrouwen in bepaalde strafrechtelijke instellingen, met name in de Uganda Police Force (UPF). Respondenten uit de gemeenschap maakten gewag van problemen zoals vertraging en inefficiëntie bij de behandeling van zaken, evenals corruptie.

Zowel arrestanten als gevangenen meldden dat ze weinig vertrouwen hadden in de politie bij het behandelen van zaken en lieten optekenen dat hun om smeergeld was gevraagd.

Zo’n groot wantrouwen in de politie kan de toegang tot justitie en de mensenrechten belemmeren, omdat gemeenschappen die de politie niet vertrouwen minder geneigd zullen zijn om aangifte te doen of met de politie samen te werken, en gedetineerden zich minder zelfverzekerd voelen om de naleving van hun rechten op te eisen in interactie met de politie.

Een gevolg van het wantrouwen jegens de politie was ook de bevinding dat de meerderheid (57%) van de gemeenschapsleden meer vertrouwde op lokale of culturele rechtbanken dan op de politie om hun zaken te behandelen, vooral in landelijke gebieden zoals Lamwo en Arua.

Praktijken

Ten slotte trachtte de studie ook de heersende praktijken met betrekking tot voorlopige hechtenis en de toegang tot justitie in kaart te brengen om te begrijpen hoe de realiteit kan verschillen van de bepalingen in de wet. Een bijzonder opmerkelijke bevinding onder de respondenten van de gemeenschap betrof de gangbaarheid van volksjustitie: ongeveer 89% van de respondenten erkende het bestaan daarvan in hun gemeenschap. Wat arrestatie door de politie betreft was een belangrijke bevinding uit de enquêtes dat arrestanten gemiddeld 5,3 dagen werden vastgehouden, veel langer dan de wettelijke limiet van 48 uur. Tot slot werd ook een belangrijke kwestie aangekaart met betrekking tot rechtsbijstand: slechts 16% van de politiearrestanten en 30% van de gevangenen had toegang tot een advocaat.

Perspectieven en uitdagingen voor de rechtshandhaving

Om de bovenstaande bevindingen in de juiste context te plaatsen, werd in het onderzoek ook gepolst naar de meningen van de functionarissen over hun rol in de bescherming van procedurele en grondwettelijke rechten en hun houding en praktijken binnen het strafrechtsysteem. Stakeholders van verschillende instellingen werden geïnterviewd, waaronder de Uganda Police Force (UPF), de rechterlijke macht, de Office of the Directorate of Public Prosecutions (ODPP), de Uganda Prisons Service (UPS), culturele prominenten en lokale raadsleden, reclasseringsambtenaren en de verantwoordelijke van een centrum voor voorarrest.

De geïnterviewden demonstreerden over het algemeen een solide kennis van hun rol in de handhaving van grondwettelijke en procedurele rechten. Ze benadrukten daarnaast het feit dat de uitvoering van hun rollen onderling afhankelijk is binnen de strafrechtketen (politie, gevangenis, rechterlijke macht, ODPP). Maar ze identificeerden ook verschillende structurele uitdagingen die hen sterk belemmerden bij de uitvoering van hun taken. Naast de verwachte uitdagingen op het gebied van personele middelen en ontoereikende financiering, vermeldden ze ook lacunes in de coördinatie tussen JLOS-instellingen en een verstoord machtsevenwicht binnen het strafrechtsysteem.

Tot slot bleken uit interviews met advocaten en juridisch medewerkers belangrijke problemen in de rechtshulpverlening, waaronder het gebrek aan dienstverlening in plattelandsgebieden zoals Lamwo, en financieringstekorten. Dergelijke bevindingen benadrukken de dringende noodzaak voor de overheid om de toegang tot rechtsbijstand tot een kwestie van nationaal beleid te maken.

Bescherming van procedurele en grondwettelijke rechten door toegang tot justitie (2020-2023)

Advocaten Zonder Grenzen (AdZG) heeft in samenwerking met het Legal Aid Service Providers Network (LASPNET) een driejarig project (2020-2023) uitgevoerd: “Bescherming van procedurele en grondwettelijke rechten door toegang tot justitie” in de districten Kampala, Arua, Gulu, Hoima, Lamwo, Kitgum, Wakiso en Masindi.

• When? Thursday February, 15 2024 – 12pm (Bangui, Brussels, Kinshasa, Niamey, Rabat, Tunis) / 2pm (Dodoma, Nairobi, Kampala)
• Langage: English
• Free online event – Registration required

During this ExPEERience Talk #12, ASF’s team in Uganda will present the resutlts of a soon-to-be-published report on knowledge, attitudes and practices about pre-trial detention in Uganda.

Uganda has an elaborate legal framework regulating pre-trial detention, which includes detailed provisions regarding procedural and constitutional rights. Compliance with these provisions, however, continues to be a challenge: many persons going through the criminal justice system suffer violations of their human rights. These include arbitrary or illegal arrests, overstaying in police custody, the lack of access to police bond, or violations of the right to mandatory bail. The most vulnerable and indigent are those who suffer most from the lack of compliance with procedural and constitutional rights.

The report explores the knowledge, attitudes and practices of users of the criminal justice system, namely communities and pre-trial detainees, along with the perspectives of duty bearers, thereby shedding light on the root causes of violations of procedural and constitutional rights. With this evidence base, the report provides recommendations for action and positive reforms in the area of pre-trial detention.

Join us on February 15 to discuss how we can work together to improve the respect of fundamental rights in detention.

Related publications

• Wanneer? Donderdag 26 Oktober 2023
• Waar? Kampala
• Het evenement wordt georganiseerd in samenwerking met de Uganda Human Rights Commission
• Alleen op uitnodiging
• Online uitzending van het evenement

Deze dialoog brengt actoren samen van de Oegandese politie, het Oegandese gevangeniswezen, de rechterlijke macht, het kantoor van de directeur voor openbare aanklachten, het parlement, de leden van het maatschappelijk middenveld, de academische wereld, de ontwikkelingspartners, de pleitbezorgers van projecten en de paralegals.

Dit zal een uitstekende gelegenheid zijn om de uitdagingen aan te pakken die van invloed zijn op de handhaving van procedurele rechten in de uitvoering van het strafrecht in Oeganda en om hervormingen voor te stellen die de lacunes aanpakken.

Het evenement maakt deel uit van het project “Protecting procedural and constitutional rights through access to justice”, dat van 2020 tot 2023 werd uitgevoerd door ASF en haar partner LASPNET (Legal Aid Service Provider Network) in de districten Gulu, Masindi, Hoima, Lamwo, Kampala en Wakiso.

In Oeganda, zoals in heel wat landen, worden de rechten van gedetineerden in voorlopige hechtenis nog steeds geschonden. Sinds de start van het project hebben advocaten en paralegals meer dan 10.000 gedetineerden bereikt van wie de procedurele rechten werden geschonden in de projectdistricten, en aan meer dan 2.000 gedetineerden procedurele oplossingen geboden. Opmerkelijk bij deze schendingen is de detentie van verdachten gedurende meer dan 48 uur en een langere voorlopige hechtenis voor zowel grote, als kleine vergrijpen. Hierdoor wordt hun grondwettelijke recht op vrijlating tegen borgtocht geschonden, evenals hun recht op een eerlijk en snel proces. Twee studies uitgevoerd door ASF, het ‘Baseline report on the social economic profile of detainees’ en het ‘Knowledge, Attitude and Practices report’, stelden vast dat het langer in voorlopige hechtenis verblijven voor zowel grote, als kleine vergrijpen, te wijten is aan de slechte benadering van voorlopige hechtenis door overheidsactoren.

Het project wil bijdragen tot een betere toepassing van procedurele en grondwettelijke rechten bij de uitvoering van het strafrecht om de naleving van de mensenrechten en de rechtsstaat in Oeganda te versterken. Hierbij werd er gekozen voor een holistische benadering, die verder gaat dan het aanpakken van detentieproblemen in de rechtsbedeling in Oeganda en die toewerkt naar een grotere betrokkenheid van centrale instellingen bij beleidshervormingen in Oeganda.

Registreer om online te volgen

Dit artikel komt uit het jaarverslag 2022 van AdZG.

Borgtocht is in toenemende mate een controversieel onderwerp geworden, niet alleen in Oeganda maar ook wereldwijd. In de publieke en politieke arena vinden er volop juridische en maatschappelijke debatten plaats over de juiste afweging tussen openbare veiligheid en het recht op persoonlijke vrijheid. Deze debatten stonden in het middelpunt van de aandacht in Oeganda toen velen opriepen om een hervorming van het wetgevende kader dat de toegang tot borgtocht regelt en nu er in die zin inspanningen worden geleverd.

Wetgevers, leden van middenveldorganisaties, leden van de rechterlijke macht en andere actoren hebben veel verschillende en soms tegenstrijdige bezorgdheden geuit over de huidige manier van aanvragen en toekennen van borgtocht in Oeganda.

De president heeft openlijk geprotesteerd tegen sommige beslissingen van rechtbanken om moordverdachten op borgtocht vrij te laten, met het argument dat dit neerkomt op het provoceren van het publiek, en de toename van zware vergrijpen heeft ertoe geleid dat sommigen pleiten voor strengere voorwaarden bij het toekennen van borgtocht. Exorbitante boetes en onbetaalbare borgtochten in contanten die door rechtbanken worden opgelegd aan aanvragers van borgtocht, worden aangevoerd als discriminerend omdat alleen de rijken zich dit kunnen veroorloven. Verder heerst er bezorgdheid over de inconsistente uitoefening van de rechterlijke bevoegdheden bij het overwegen van borgtocht.

Een ander aspect betreft dan weer de kosten van de borgtocht voor de gemeenschap. Mensen in hechtenis nemen en houden komt met een prijskaartje, bovendien kunnen gedetineerden hun familie niet onderhouden en niet bijdragen tot de economie. De totale kosten voor het vasthouden van een gedetineerde in Oeganda bedragen voor de schatkist 22.966 UGX per gedetineerde per dag. In december 2022 telden de Oegandese gevangenissen 74.414 gedetineerden, waarvan 35.743 mensen in voorlopige hechtenis. Dit brengt de jaarlijkse kosten voor het onderhoud van gedetineerden op 1.708.991.924 UGX, waarvan 820.873.738, meer dan de helft dagelijks naar mensen in voorlopige hechtenis gaat.

In december 2021 publiceerde de opperrechter voorgestelde richtlijnen voor borgtocht. Deze richtlijnen waren bedoeld om de bestaande wettelijke bepalingen over borgtocht aan te vullen en te zorgen voor meer uniformiteit en samenhang bij de rechtbanken bij de beoordeling van aanvragen voor borgtocht. Een van de doelstellingen van de voorgestelde richtlijnen was het aanpakken van misbruiken bij het gebruik van voorlopige hechtenis en de daaruit voortvloeiende overbevolking in de gevangenissen.

In februari 2022 dienden ASF en haar partners een memorandum in bij het Judiciary Rules Committee waarin ze enkele van de belangrijkste problemen belichtten die de behandeling van gedetineerden in voorlopige hechtenis belemmeren en negatief beïnvloeden. Sommige belangrijke aanbevelingen werden niet in overweging genomen. Bijvoorbeeld de aanbeveling over de verplichte vrijlating op borgtocht van overtreders die al 60 of 180 dagen zonder proces in hechtenis zitten voor respectievelijk kleine en grote overtredingen.

De Constitutional (Bail Guidelines for Courts of judicature) (Practice) Directions, 2022 werden echter goedgekeurd en in voege gebracht door de opperrechter op 27 juli 2022. Sommige bepalingen van de richtlijnen hebben sindsdien de grondwettelijke bepaling over borgtocht gewijzigd, o‧a. bepalingen die voorzien in verplichte borgtocht voor zware vergrijpen. Voorheen hadden de hoofdmagistraten de bevoegdheid om verplichte borgtocht toe te kennen voor zware vergrijpen voordat de zaak werd doorverwezen naar het Hooggerechtshof. Met de inwerkingtreding van de richtlijnen voor borgtocht is de bevoegdheid om verplichte borgtocht toe te kennen voor zware vergrijpen nu beperkt tot het Hooggerechtshof. Dit heeft de toegang tot justitie verder belemmerd voor gedetineerden in voorhechtenis, vooral voor degenen die aangeklaagd zijn voor zware vergrijpen. De laatste tijd is de vrijlating bij zware vergrijpen op verplichte borgtocht nogal op de proef gesteld, omdat degenen die erin slagen het Hooggerechtshof om vrijlating op verplichte borgtocht te verzoeken, worden doorverwezen voor berechting voordat hun dossiers door het Hooggerechtshof worden opgevraagd. In gebieden waar geen Hooggerechtshof is, hebben gedetineerden de hoop verloren en nemen ze hun toevlucht tot een schuldbekentenis als alternatief. In sommige gevangenissen is de congestie verergerd door een toename van het aantal gedetineerden in voorlopige hechtenis.

In Oeganda voert ASF in samenwerking met het Legal Aid Service Providers Network (LASPNET) een driejarig project uit met als titel ‘Bescherming van procedurele en grondwettelijke rechten door toegang tot justitie, gefinancierd door de Oostenrijkse Ontwikkelingssamenwerking (ADC).

In het kader van dit project heeft ASF juridische assistenten en advocaten ingezet om schendingen van procedurele en grondwettelijke rechten op te volgen en rechtsbijstand te verlenen in acht districten in Oeganda. Sinds de start van het project werden meer dan 4.000 gevallen van schending van het recht op voorlopige hechtenis geregistreerd, waarvan 2.047 in gevangenissen. Meer dan twee derde van de gedetineerden in de gevangenissen zouden de verplichte borgtochtperiode overschreden hebben, wat een schending is van hun recht op borgtocht en een voortdurende schending van procedurele rechten. ASF voerde ook een basisstudie uit over het socio-economische profiel van de gedetineerden en de redenen voor hun opsluiting. Een van de belangrijkste bevindingen van de studie was dat 30% van de gedetineerden niet op de hoogte was van het recht om borgtocht aan te vragen en dus langer in voorlopige hechtenis had gezeten.

In een poging om de inspanningen ten voordele van de rechten van gedetineerden in voorlopige hechtenis voort te zetten, heeft ASF, in samenwerking met Ssekaana Associated Advocates and Consultants en een individuele indiener, Stephen Kalali, een verzoekschrift ingediend bij het Grondwettelijk Hof om enkele bepalingen van de Bail Guidelines aan te vechten. We hopen dat dit meer licht zal werpen op de anomalieën in de wet en de praktijken van de borgtocht.