Categorie: Rechten van slachtoffers

ExPEERience Talk #14 – Hoe kunnen we het recht op land en natuurlijke hulpbronnen van inheemse volkeren beschermen? Analyse van de koolstofindustrie in Kenia

Posted on by simonm
Register
  • Wanneer? 18 april 2024 – 7u (New York) / 12u (Tunis, Kinshasa) / 13u (Brussel) / 14u (Nairobi, Kampala)
  • Taal : Engels
  • Gratis online webinar – Aanmelding verplicht

Deze Justice ExPEERience Talk behandelt het respect voor de rechten van inheemse gemeenschappen op (fysieke en economische) toegang tot land en andere natuurlijke hulpbronnen. De conferentie focust met name op de gevolgen voor de lokale bevolking van de ontwikkeling van de koolstofindustrie in Kenia. De uitzetting van de Ogiek uit het Mau-Woud in november 2023 heeft dit onderwerp opnieuw op de voorgrond geplaatst.

De sprekers voor deze ExPEERience Talk zijn :

  • Xanne Bekaert, onderzoeks- en onderwijsassistent aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Ze heeft een master Internationaal en Europees recht van de VUB en deed onderzoek aan het Centre for Human Rights in Pretoria en aan de Moi Universiteit in Kenia.
  • Daniel Kobei, oprichter en directeur van het Ogiek Peoples’ Development Program,

De sessie wordt gemodereerd door Jim India van het regionaal kantoor voor Oost-Afrika van AdZG.

Achtergrond

Indigenous communities in Africa, notably the Ogoni (Nigeria), Endorois (Kenya), and Ogiek (Kenya), have long faced challenges regarding their rights to land and natural resources. The eviction of the Ogiek people from the Mau Forest serves as a significant example of the ongoing struggles indigenous communities face, especially concerning natural conservation projects and the emergence of carbon markets. The intentions of Kenyan authorities to negotiate carbon deals in protected areas further highlight the connection between indigenous rights and carbon markets.

In 2017 behaalden de Ogiek een historische overwinning op de Keniaanse regering, die probeerde hen met geweld te verdrijven uit het Mau-Woud waar ze van oudsher woonden. Het Afrikaans Hof voor de Rechten van Mensen en Volkeren oordeelde dat zij het recht hadden om op het land te leven en dat de regering hun rechten had geschonden door hen uit te zetten. In 2022 veroordeelde het Hof de Keniaanse regering tot het betalen van herstelbetalingen aan de gemeenschap voor het leed dat was veroorzaakt door de gedwongen uitzettingen. Het droeg de regering ook op om de Ogiek te raadplegen over elk project dat betrekking had op hun land.

Maar ondanks deze overwinningen in de rechtszaal lanceerde de Keniaanse regering in november 2023 een nieuwe uitzettingscampagne, waardoor honderden mensen dakloos werden zonder dat hun alternatieve huisvesting werd aangeboden.

Doelstellingen van de ExPEErience Talk

  • Informatie verstrekken over de Keniaanse context, in het bijzonder over de bescherming van de rechten van inheemse gemeenschappen en milieurechtvaardigheid, door recente gebeurtenissen zoals de uitzetting van de Ogiek uit het Mau-Woud te analyseren.
  • De gevolgen onderzoeken van de koolstofindustrie in Kenya, maar mogelijk ook elders in Oost-Afrika, en de onderlinge verwevenheid van staats- en bedrijfsverantwoordelijkheden belichten.
  • Mogelijkheden identificeren voor de bescherming en bevordering van de rechten van inheemse volkeren in de context van initiatieven door de koolstofindustrie in de regio.

Deze conferentie wil licht werpen op de complexe relatie tussen de ontwikkeling van de koolstofindustrie en de rechten de van inheemse volkeren in Kenia, en daaruit lessen trekken voor andere landen zowel in de regio als daarbuiten. Door de perspectieven van academische onderzoekers en die van vertegenwoordigers van inheemse gemeenschappen te combineren wil het evenement bijdragen tot het actuele debat over milieurechtvaardigheid en mensenrechten in het kader van de inspanningen om de klimaatverandering tegen te gaan, wat ook steeds meer centraal staat in AdZG’s werk rond het bedrijfsleven en mensenrechten.

Registreer

Impact van de staat van beleg op het strafrecht in Ituri

Posted on by simonm
Het rapport downloaden

In mei 2021 kondigde de Congolese staat de uitzonderlijke staat van beleg af in de provincie Ituri, in een poging om een einde te maken aan meer dan drie decennia van oorlogen, opstanden en gewelddadige gewapende conflicten. Die speelden zich af  tegen de achtergrond van een politieke legitimiteitscrisis, een identiteitscrisis en regionale concurrentie om de exploitatie van natuurlijke hulpbronnen.

De combinatie van verscheidene crisissen en gewapende conflicten heeft geleid tot ernstige schendingen van de mensenrechten en een toenemende verzwakking van het staatsgezag. Al sinds het begin van de jaren 2000 is het land begonnen met politieke onderhandelingen, diplomatieke uitwisselingen, militaire operaties en de organisatie van algemene verkiezingen in de hoop om zo een einde te maken aan de verschillende gewapende conflicten, maar tot nu toe is er weinig succes geboekt.

In dit rapport wordt de balans opgemaakt van de uitvoering van de maatregelen in verband met de staat van beleg en de nefaste gevolgen daarvan voor de rechten van de bevolking en de rechtspraak, met bijzondere aandacht voor de provincie Ituri. Na het instellen van de staat van beleg werden alle rechtszaken die bij burgerlijke rechtbanken in behandeling waren overgedragen aan de militaire rechtbanken, waardoor de rechtsgang in de regio aanzienlijk werd vertraagd. De militaire rechtbanken, die over zeer weinig personeel beschikken, werden al snel overspoeld door deze toevloed van zaken. Bovendien beschikken de magistraten en het gerechtelijk personeel van die rechtbanken en gerechtshoven niet over de nodige kwalificaties om civiele zaken te behandelen.

Daar komt nog bij dat de rechtbanken en gerechtshoven geconcentreerd zijn rond de grote agglomeraties, waardoor ze moeilijk toegankelijk zijn voor mensen uit landelijke gebieden, zeker in een regio waar iedere verplaatsing ernstige risico’s op onveiligheid met zich meebrengt.

De beschouwingen in het rapport zijn het resultaat van observaties van de werking van de staats- en rechtssystemen, van praktijken ter ondersteuning van slachtoffers van massamisdaden en verdachten die van hun vrijheid zijn beroofd, en van uitwisselingen met alle institutionele en civiele actoren die betrokken zijn bij de rechtstoegang van de bevolking. Het rapport analyseert de contouren van de uitvoering van de maatregelen in het kader van de staat van beleg en de werking van het justitiële en veiligheidssysteem. Op basis daarvan stelt het een reeks realistische aanbevelingen voor aan de autoriteiten en andere belanghebbenden met het oog op het opheffen van de staat van beleg, na de geleidelijke versoepeling ervan aangekondigd in oktober 2023.

Het rapport downloaden

Het jaarverslag van AdZG is beschikbaar

Posted on by simonm
Downloaden

Het team van Advocaten Zonder Grenzen is verheugd u haar laatste jaarverslag voor te stellen.

We hebben een lange weg afgelegd sinds AdZG in 1992 werd opgericht door een groep Belgische advocaten. In die 30 jaar tijd hebben honderden mensen bijgedragen om de vereniging te maken tot wat ze vandaag is: een militante organisatie, actief in een tiental landen, die stijdt tegen onrecht, ijvert voor een rechtsstaat gebaseerd op mensenrechten en voor een betere toegang tot het gerecht, dit alles in nauwe samenwerking met talrijke nationale en internationale actoren.

Deze ervaring, de lokale verankering van onze acties en de sterke banden die we hebben gesmeed met mensenrechtenverdedigers uit alle hoeken van de wereld, geven ons de kracht om impactvolle acties te blijven opzetten ten dienste van bevolkingsgroepen in kwetsbare situaties (vrouwen, kinderen, de LGBTQI+-gemeenschap, etnische minderheden, mensen in detentie, mensen in migratiesituaties, enz.)

Maar de uitdagingen zijn talrijk. Overal ter wereld worden middenveldorganisaties en mensenrechtenverdedigers geconfronteerd met zorgwekkende ontwikkelingen en trends: de opkomst van autoritaire regimes, de inkrimping van de burgerlijke ruimte, het groeiende wantrouwen van het publiek in instellingen, toegenomen sociale spanningen, enzovoort.

Mensenrechtenverdedigers werken in een context die hen steeds vijandiger gezind is. De begrippen mensenrechten en rechtsstaat zelf worden in twijfel getrokken. Activisten, advocaten en journalisten die opkomen voor de fundamentele rechten van kwetsbare bevolkingsgroepen worden steeds vaker systematisch het doelwit van onliberaal repressief beleid.

Elke bladzijde van dit rapport getuigt van de kracht van de vlam die degenen drijft die zich inzetten voor de verdediging van de mensenrechten in het hart van onze samenlevingen, met gevaar en risico voor hun eigen vrijheid. Dit verslag is een eerbetoon aan ieder van hen.

ExPEERience Talk #9 – Digitaal voor slachtoffers en gerechtigheid: het Back-up project van de organisatie We are NOT Weapons of War, gepresenteerd door Céline Bardet

Posted on by simonm
  • Wanneer? Donderdag 4 Mei 2023, 1pm (Brussel)
  • Online (Big Blue Button)
  • Taal van de presentatie: Frans
Inschrijven voor de ExPEERience Talk

Voor deze 9de ExPEERience Talk verwelkomen we Céline Bardet, oprichtster van de organisatie We are NOT Weapons of War (WWOW) die zich inzet voor de bestrijding van seksueel geweld in conflicten, in het bijzonder tegen verkrachting als oorlogswapen. Zij zal spreken over het belang van – met name juridische – ondersteuning van slachtoffers, maar ook van bewustmaking en belangenbehartiging op mondiaal niveau.

Tijdens deze Talk zal Céline Bardet het ontwikkelingsproces presenteren van het Back Up project, dat in 2018 door WWOW is gelanceerd. Dit project wil de drie grote uitdagingen van verkrachting in oorlogscontexten aankaarten: het onvermogen van slachtoffers om toegang te krijgen tot passende diensten; het gebrek aan coördinatie van de betrokken professionals; en het gebrek aan betrouwbare gegevens over de omvang van seksueel geweld in conflicten. Back Up is een digitale app, toegankelijk op mobiele telefoons, versleuteld en beveiligd, waarmee slachtoffers aangifte kunnen doen en bewijsmateriaal kunnen doorgeven, en betrokken professionals hun diensten beter kunnen coördineren. Na een eerste proeffase wordt Back Up nu ingezet in verschillende landen, waaronder Oekraïne en de Democratische Republiek Congo.

Tijdens deze Talk wordt het ontstaan van het Back Up project gepresenteerd, evenals de ontwikkeling en de werking van de digitale dienst. Welk proces werd gevolgd om er een instrument van te maken dat het best beantwoordt aan de reële behoeften van de slachtoffers en dat gemakkelijk door iedereen kan worden gebruikt, zelfs in de meest fragiele contexten? Hoe kan de veiligheid van de verzamelde gegevens en van de slachtoffers die zich melden, worden gewaarborgd? Hoe kunnen de lokale partners en de slachtoffers zich het instrument in oorlogssituaties eigen maken? Céline Bardet bespreekt de ontwikkelingsmethodologie en de reikwijdte van dit digitale project, dat niet alleen ten dienste staat van de slachtoffers, maar ook van het verzamelen van bewijsmateriaal en gegevens en, uiteindelijk, van belangenbehartiging tegen seksueel geweld in conflicten.

Inschrijven voor de ExPEERience Talk

Het proces tegen Thomas Kwoyelo: de openbaar aanklager rondt de voorstelling van de getuigen af

Posted on by simonm

“Elk verder uitstel van dit proces is een smet op ons rechtssysteem” – ICD

Het proces tegen Thomas Kwoyelo werd op 17 april 2023 hervat en zal naar verwachting tot het einde van de maand duren. Het proces vindt plaats bij de afdeling voor internationale misdrijven van het Hooggerechtshof (ICD – International Crimes Division of the High Court) die zetelt in het Hooggerechtshof in de stad Gulu, Noord-Oeganda.

Na de start van het proces op 24 september 2018 hoorde de rechtbank in maart 2019 de eerste getuigen van de openbaar aanklager en sindsdien vonden er af en toe zittingen plaats in Kampala en Gulu. De meest recente zitting werd gehouden in Gulu tussen 28 november en 15 december 2022, waar 14 getuigen à charge werden voorbereid en voorgesteld om bij te dragen tot de uiteenzetting van de zaak tegen Thomas Kwoyelo, waardoor het totale aantal getuigen à charge tot dusver 48 bedraagt.

In een gesprek met een lid van het team van het Openbaar Ministerie bevestigde men dat de zaak bijna 120 getuigen telt, maar dat deze niet allemaal zullen worden voorgesteld, om herhaling van bewijs en verlenging van het proces te vermijden.

“We kijken naar het beschikbare bewijsmateriaal en kiezen er het beste uit. Sommige getuigen worden ouder en verliezen hun geheugen, terwijl andere zijn overleden. We selecteren diegene wiens getuigenis het meest relevant zal zijn en het meest aan het debat zal bijdragen.

Raadsman Charles Kamuli – lid van het Openbaar Ministerie

Het maatschappelijk middenveld hoopt dat het Openbaar Ministerie de voorstelling van de getuigen in de komende twee weken kan afronden. Zo zal de verdediging dan later in het kwartaal, kunnen starten met de voorstelling van hun eigen getuigen in volgende zittingen, afhankelijk van de beschikbare middelen. Later zal er een zitting zijn voor de slachtoffers waarin de advocaten van de slachtoffers hun eigen getuigen zullen voorstellen.

Thomas Kwoyelo, in 2009 gevangengenomen door de Uganda People’s Defense Forces, is waarschijnlijk een van de langstzittende verdachten in de geschiedenis van het internationale strafrecht. Om ervoor te zorgen dat het proces zijn beloop krijgt, had de afdeling voor internationale misdrijven van het Hooggerechtshof (ICD – International Crimes Division of the High Court) een planning opgesteld met zittingen om de drie maanden, maar in de praktijk ontbreekt het aan regelmaat. Het Hof verwacht het proces echter binnen anderhalf jaar af te ronden, mits de middelen zoals gepland elk kwartaal worden vrijgemaakt. “Deze vertraging is een smet op de rechterlijke macht als het gaat om justitie”, aldus het hoofd van de ICD, die ook plaatsvervangend rechter is in deze zaak. “De slachtoffers zijn zeer bezorgd, net als de verdachte, die niet wordt berecht zoals het hoort, omdat hij al sinds 2009 in de gevangenis zit. Nu de regering middelen heeft toegezegd, zijn we allemaal vastbesloten om de zaak vooruit te laten gaan”, aldus het hoofd van de ICD.

De verdediging deelt deze visie op de termijn waarbinnen het proces zou kunnen worden afgerond echter niet.

“Gezien het unieke karakter van de zaak hebben getuigen veel tijd nodig om hun verhaal te vertellen en hun verhaal te delen, je kunt niet zeggen hoe lang dat verhaal is, ze hebben tijd nodig. Het kost tijd om een getuige te vragen zich een pijnlijke beproeving van 20 jaar geleden te herinneren, wat vaak leidt tot een psychische inzinking tijdens het denkproces. In dergelijke situaties kan de rechtbank niet doorgaan en moet ze worden verdaagd om de getuige de tijd te geven om tot rust te komen en te kalmeren.

Mr Evans Ochieng, advocaat van de verdediging

Het proces verloopt zeer traag door het gebrek aan financiële middelen voor een proces waarbij zoveel partijen betrokken zijn. Het proces telt vier rechters, vier openbaar aanklagers, vier advocaten van de verdediging, twee advocaten van de slachtoffers en een enorm team van rechtbankmedewerkers, waaronder het IT-team dat de videoverbindingen tot stand brengt, de assessoren, het tolkenteam, de griffiers, de rapporteurs, het documentatieteam, het mediateam, enz.

“Het is moeilijk te voorspellen wanneer de zaak afgerond wordt, vooral in situaties als deze, waarbij er dit kwartaal middelen zijn, maar waarbij niemand zeker weet of dit ook het volgende kwartaal het geval zal zijn.”

Mr Evans Ochieng, advocaat van de verdediging

Volgens het principe van positieve complementariteit moeten nationale instellingen zoals de afdeling voor internationale misdrijven van het Hooggerechtshof (ICD – International Crimes Division of the High Court) in Oeganda over de nodige capaciteit beschikken om internationale misdrijven effectief en efficiënt te onderzoeken en te vervolgen in het kader van het Statuut van Rome. ASF heeft de ICD dan ook ondersteund bij het uitbouwen en ontwikkelen van hun capaciteit. Zo verleende ASF technische ondersteuning bij de uitwerking van de regels rond procedures en bewijsvoering van de ICD en de richtlijnen voor het beheer van het register. ASF is ook betrokken geweest bij de capaciteitsopbouw bij het Hof, het ondersteunen van de advocaten van de slachtoffers en het versterken van de participatie van de slachtoffers in het algemeen. Om de duurzaamheid van deze inspanningen te verzekeren heeft ASF, samen met haar partner ICTJ, een studie ondernomen die heeft geleid tot de uitwerking van een gerechtelijk naslagwerk, dat een gezaghebbende bron is van praktijken en procedures voor de vervolging van internationale misdrijven. De steun van ASF heeft het Hooggerechtshof, een relatief jonge instelling, in vele opzichten geholpen om volgens de vereiste internationale normen te werken, waardoor haar vermogen om haar mandaat uit te voeren, alsook haar internationale geloofwaardigheid en erkenning werden versterkt.

De strategie van ASF inzake transitionele justitie plaatst de slachtoffers centraal bij de gerechtelijke processen en dit is de drijfveer van al onze interventies. In samenwerking met lokale organisaties zoals de Foundation for Justice and Development Initiative (FJDI), Gulu Women Economic Development and Globalization (GWED-G) en de slachtofferraden, voerden we bewustmakingsactiviteiten uit waarbij informatie over het proces wordt verspreid en waarbij we feedback van de bevolking verzamelen over de organisatie van het proces. Er worden ook radio-uitzendingen georganiseerd, waarin ambtenaren van het Hof en andere belanghebbenden belangrijke kwesties in verband met het proces bespreken en waarin leden van de slachtoffergemeenschappen kunnen inbellen en hun mening kunnen geven over de voortgang van het proces en de volgende stappen. Dit moet ervoor zorgen dat de slachtoffers desgewenst voldoende informatie over het proces krijgen, maar ook dat hun standpunten worden doorgegeven om de gerechtsfunctionarissen te informeren over wat zij denken en ervaren van het hele proces.

ASF is verheugd over de goedkeuring door de Oegandese regering van het Nationaal beleid voor Transitionele Justitie, een uitgebreid en essentieel kader dat ontworpen is om mensenrechtenschendingen uit het verleden aan te pakken om gerechtigheid, verantwoording en verzoening te bevorderen, wat essentiële pijlers zijn voor het bereiken van duurzame vrede. Er moet echter meer vaart worden gezet achter de uitvaardiging van wetgevende instrumenten om dit beleid operationeel te maken en ervoor te zorgen dat slachtoffers recht wordt gedaan.

Slachtoffers worden altijd geconfronteerd met levensbedreigende problemen die dringende en onmiddellijke aandacht vereisen. Sommige slachtoffers hebben bijvoorbeeld schotwonden opgelopen, die uitgebreide operaties en revalidatie vereisen. Andere slachtoffers van seksueel geweld hebben medische hulp nodig bij voortplantingsproblemen en andere blijvende gevolgen van het geweld, alsmede psychosociale hulp om hun trauma te verwerken.

Ook de maatschappelijke integratie en integratie in gezinnen van in gevangenschap geboren kinderen en de reïntegratie van hun moeders, die binnen de gemeenschappen worden gestigmatiseerd, vormt een probleem. Zozeer zelfs dat de slachtoffers en hun kinderen soms gedwongen worden om hun gemeenschappen te verlaten en zich in stedelijke centra en steden proberen te vestigen. Geconfronteerd met dit stigma en de moeilijke levensomstandigheden hebben sommige overlevenden zelfmoord gepleegd of kampen ze met zelfmoordgedachten.

Bij gebrek aan enige tussentijdse bijstand om de langetermijneffecten van het geweld en de mensenrechtenschendingen waaronder ze te lijden hadden, aan te pakken, vrezen de slachtoffers dat tegen de tijd dat er gerechtigheid komt, velen van hen al dood zullen zijn en dat gerechtigheid dus haar doel niet zal bereiken.

Deze Policy Brief werd geschreven door Jimmy Wamimbi van ASF Oeganda, met waardevolle hulp van Faridah Kyomuhangi, Simon Mallet, Irene Winnie Anying en Valérie Arnould.

Voorstellingen van hekserij en de gerechtelijke behandelingan van de inbreuken op kwakzalverij en hekserij in de Centraal-Afrikaanse Republiek

Posted on by Nina Cornet Fontaine
Pénalisation des Pratiques de charlatanisme et sorcellerie en République centrafricaine

Hekserij is alomtegenwoordig

In de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) is hekserij alomtegenwoordig: het domineert en bepaalt het dagelijkse leven van de bevolking, vooral op het platteland. Hekserij maakt integraal deel uit van de Centraal-Afrikaanse gebruiken en biedt een verklarend kader voor onverwachte gebeurtenissen of tegenslagen in het leven, zoals overlijdens, ziektes, ongevallen, tegenslag op het werk of op school, enz. De opeenvolgende crisissen die het land sinds 2013 hebben geteisterd, hebben er trouwens voor gezorgd dat hekserij vaker als verklaring gegeven wordt, net als de steeds sterkere betrokkenheid van religieuze instanties in de “strijd” tegen de hekserij (een “strijd” die vooral steunt op gewelddadige uitdrijvingen).

In het Centraal-Afrikaanse strafwetboek worden in artikelen 149 en 150 “kwakzalverij of hekserij die de openbare orde kan verstoren of schade kan toebrengen aan personen of goederen” veroordeeld, met name praktijken die “ernstige letsels of blijvende invaliditeit” of “de dood” veroorzaken. Beschuldigingen van hekserij, gebaseerd op deze twee vage en onnauwkeurige artikelen, zijn legio en leiden vaak tot een uitbarsting van geweld door een woedende menigte tegenover de beschuldigde: uitsluitingen, lynchpartijen of zelfs, in het ergste geval, executies. De beschuldigingen worden gebruikt om mensen te verwijderen die ongewenst zijn geworden in de gemeenschap en treffen onevenredig veel kwetsbare en geïsoleerde personen, vooral oudere vrouwen.

De gerechtelijke behandeling van de inbreuken op kwakzalverij en hekserij

De juridische vaagheid rond de inbreuken wordt door de meeste actoren in het Centraal-Afrikaanse rechtsstelsel erkend en is een voedingsbodem voor willekeurige beslissingen. Bij de behandeling van rechtszaken rond kwakzalverij en hekserij zijn rechters geneigd te vertrouwen op hun eigen overtuigingen en geloof. Gezien de moeilijkheid om materieel bewijs voor hekserij te leveren, beschouwen de meeste gerechtelijke actoren de bekentenis van de beschuldigde als het “summum der bewijzen”, ongeacht de motieven van de beschuldigde voor het afleggen van de bekentenis, die vaak wordt afgelegd om de samenleving te sussen en/of om zichzelf te beschermen. Bovendien wegen de maatschappelijke druk van de gemeenschap en de zogenaamde bescherming van de openbare orde, die als hoger beginsel wordt ingeroepen, zwaar op de besluitvorming van rechters en vertekenen ze zelfs de rechtspraak om de meerderheid van de bevolking tevreden te stellen.

Justitie kan trouwens geen bescherming en reïntegratie garanderen van degenen die van hekserij worden beschuldigd. Door iemand voor kwakzalverij en hekserij te vervolgen, bevestigt de rechtbank de realiteit van de hekserij en blijft de veroordeelde kwetsbaar voor verdere veroordelingen en zelfs voor verder geweld (zelfs na vrijlating uit de gevangenis). Justitie heeft ook tot gevolg dat de alomtegenwoordigheid van het risico van hekserij wordt geformaliseerd, wat bijdraagt tot de levendigheid van dit soort discours. In geval van vrijspraak kan de bevolking, die de rechterlijke macht meestal wantrouwt, proberen het recht in eigen hand te nemen, indirect aangemoedigd door de kennelijke passiviteit van de gerechtelijke instellingen bij de aanpak van het geweld tegen beschuldigden.

Actie van ASF en haar partners

Sinds 2021, treden ASF en haar partners (Centre pour la promotion des droits de l’enfant (CPDE), Organisation des Jeunes leaders du développement (OJLD), Maison de l’enfant et de la femme pygmée (MEFP) en Défis et Objectifs Centrafrique (DOC)), dankzij de steun van de Europese Unie, op in het hart van het staats- en gemeenschapsrecht door de toegang tot justitie en de verdediging van vrouwen die worden beschuldigd van kwakzalverij en hekserij aan te moedigen. Bovenstaande opmerkingen zijn afkomstig uit de studie “Les représentations sorcellaires et traitement judiciaire de l’infraction des Pratiques de Charlatanisme et de Sorcellerie en RCA”. Deze studie werd uitgevoerd in opdracht van Advocaten Zonder Grenzen in het kader van het project ” Contribuer au respect durable du droit au procès équitable et des droits inhérents à la personne humaine pour les femmes accusées de sorcellerie en RCA”, om de acties en toekomstige interventies van de organisatie op dit gebied verder te onderbouwen.

Consolideren van de discussies over transitionele justitie: het debat over de toegang tot landrechten in de subregio Acholi

Posted on by simonm

Dit artikel is overgenomen van het jaarverslag 2021 van Avocats Sans Frontières.

De voorbije jaren hebben talrijke en aanhoudende conflicten over landgebruik en -eigendom in de subregio Acholi geleid tot hevige discussies onder de Oegandese bevolking. Tijdens de discussies over dit onderwerp werd echter te vaak verzuimd om het op te nemen in het bredere debat over transitionele justitie.

Deze landconflicten vinden hun oorsprong meestal in de nasleep van de oorlog tussen de Oegandese regering en de rebellen van het Lord’s Resistance Army (LRA) van 1987 tot het staakt-het-vuren van 2006. In die periode richtten de rebellen van het LRA zich op burgers en pleegden ze aanvallen op scholen, openbare plaatsen en gemeenschappen. Dit leidde tot massale verplaatsing van de plaatselijke bevolking naar vluchtelingenkampen, de zogenaamde kampen voor binnenlandse ontheemden (IDP’s). Door de omvangrijke ontheemding en de dood van ouderen in die periode zijn de plaatselijke gemeenschappen hun landeigendom verloren.

Toegang tot land speelt echter een cruciale rol bij het herstel van de gevolgen van dergelijke conflicten en het is dan ook echt nodig een verband te leggen tussen landrechten en de doelstellingen van transitionele justitie zoals restitutie. In het beleid van 2019 voor transitionele justitie (National Transitional Justice Policy) wordt erkend dat landconflicten in door conflicten getroffen gemeenschappen individueel of collectief moeten worden gelenigd.

ASF onderzocht de toegang tot landrechten en transitionele justitie in Noord-Oeganda om de aard van de rechtspleging die mensen in de subregio Acholi hebben ondernomen om hun landrechten op te eisen, vast te stellen. Aan de hand van een zuiver kwalitatieve methode werd in het onderzoek vastgesteld dat slachtoffers van landconflicten gebruik maken van wettelijke of traditionele mechanismen om hun recht te halen, maar dat ze er niet in slagen landgeschillen op bevredigende wijze en in der minne te regelen. In veel gevallen zijn de toegang tot justitie en de gerechtelijke resultaten afhankelijk van de sociale status van het individu. Voor vrouwen en jongeren is het moeilijker om bevredigende oplossingen te vinden omdat ze kwetsbaarder zijn.

ASF pleit voor een brede strategie rond restitutie van land die deel uitmaakt van het bredere proces van transitionele justitie. Dit omvat de pijlers van transitionele justitie: erkenning van het geleden onrecht, waarheidsvinding, onderzoek en documentatie. Het is van cruciaal belang dat de inspanningen worden opgevoerd om ervoor te zorgen dat de landrechten in de terugkerende gemeenschappen volledig worden gerespecteerd, gehandhaafd en hersteld. Bovendien roept ASF de regering van Oeganda op om de processen van landaankoop voor multinationale bedrijven en investeerders opnieuw te definiëren op een manier die transparant is, waarbij elke partij zijn verantwoordelijkheid opneemt en waarbij de lokale gemeenschappen worden betrokken om het wantrouwen te verminderen en het vertrouwen in de lopende ontwikkelingsinitiatieven in de regio te helpen opbouwen.

Schadeloosstelling voor slachtoffers van internationale misdaden in de Democratische Republiek Congo, een belangrijke uitdaging in de strijd tegen straffeloosheid

Posted on by medialab

ASF is al bijna 15 jaar actief in de strijd tegen straffeloosheid en voor internationale gerechtigheid in de Democratische Republiek Congo (DRC). In de afgelopen periode was de organisatie al getuige van heel wat vooruitgang op dat vlak, maar toch betreurt ze dat de ingezette middelen niet altijd opgewassen zijn tegen de uitdagingen.

Terwijl de conflicten voortduren, de vraag van de burgers naar gerechtigheid dringend blijft en de processen en veroordelingen elkaar opvolgen, ondervinden de slachtoffers namelijk nog steeds heel wat moeilijkheden om de schadeloosstelling te ontvangen die hen door de rechtbanken en hoven toegekend zijn. Deze al dan niet economische schadeloosstellingen worden nochtans gezien als fundamenteel voor een reële verzoening in de DRC. Tot op vandaag is, ondanks een bedrag van bijna 28 miljoen USD dat aan meer dan 3.300 slachtoffers toegekend werd, slechts één besluit tot schadeloosstelling gedeeltelijk uitgevoerd.

Naast deze verbazingwekkende vaststelling, zorgt ook de vorm van de schadeloosstelling voor twee grote problemen. De schadeloosstelling kan ten eerste alleen bij rechterlijke beslissing toegekend worden, waardoor de rechtstoegang voor veel slachtoffers ingeperkt wordt. Verder voorziet de Congolese wetgeving alleen in geldelijke en individuele schadeloosstelling.

De aard van de gepleegde misdaden, de veroorzaakte schade en de gevolgen ervan voor grote delen van de bevolking vereisen een passende reactie. ASF is van mening dat het Congolese rechtssysteem momenteel niet voldoet aan de vereisten voor processen voor internationale misdaden. Zo voorziet het internationale strafrecht in de mogelijkheid om collectieve en niet-geldelijke schadeloosstelling toe te kennen, bepalingen die nog steeds niet in de nationale wetgeving opgenomen zijn.

ASF neemt deze uitdagingen vandaag ter harte via het project “Poursuivre la lutte contre l’impunité des crimes graves commis en RDC / Voortzetting van de strijd tegen straffeloosheid voor ernstige misdaden begaan in de DRC”, gefinancierd door de Europese Unie , uitgevoerd in partnerschap met RCN Justice et Démocratie en Trial International.

Dankzij de samenwerking van ASF en haar partners met advocaten van de balies van Noord-Kivu, Ituri en Maniema, hebben meer dan 500 slachtoffers van internationale misdaden in 2020 kunnen genieten van rechtsbijstand. Om ervoor te zorgen dat deze mensen de best mogelijke dienstverlening ontvangen, hebben ASF en haar partners een opleiding georganiseerd voor advocaten over het thema van de schadeloosstellingen/herstelbetalingen en de uitvoering ervan, alsook een opleiding voor de organisaties van het maatschappelijke middenveld over het inzamelen van gegevens op het vlak van internationale misdaden.

Tenslotte heeft ASF, naast bewustmaking bij slachtoffers van internationale misdaden, in 2020 ook aan pleitbezorging gedaan om de niet-uitvoering van de vonnissen ten gunste van de slachtoffers vanwege de Congolese staat, aan de kaak te stellen.

Volgens ASF is er dringend nood aan een grondige herziening van de plaats die aan slachtoffers en schadeloosstelling gegeven wordt in de vele internationale rechtszaken die in de DRC plaatsvinden. Want indien deze uitdagingen niet aangepakt worden, dan komt het volledige proces van de transitionele justitie in het land in het gedrang. Nochtans is het welslagen van dit proces van fundamenteel belang om de bevolking in staat te stellen hun vertrouwen in de instellingen terug te vinden en een echte nationale verzoening in het vooruitzicht te stellen.

Oeganda neemt Beleid op Overgangsjustitie aan

Posted on by simonm
Op 17 juni 2019 kondigde de Oegandese regering aan dat het Nationale Beleid op Overgangsjustitie (NBOJ) werd aangenomen, nadat het proces om het beleid op te stellen en aan te nemen tien jaar had geduurd. De officiële publicatie van het Beleid kwam er in september. Met het aannemen van het Beleid komt de regering gedeeltelijk haar engagementen na aangaande verantwoording en verzoening. Deze werden aangegaan tijdens het vredesproces van Juba dat in 2006 van start ging. Ook komt de regering zo haar grondwettelijke verplichtingen na. In het algemeen voorziet het NBOJ in het juridisch en institutioneel raamwerk voor de onderzoeken, vervolgingen, processen binnen het formele systeem, schadevergoedingen en alternatieve aanpakken voor justitie. Deze onderwerpen zijn samengebracht binnen vijf prioritaire thema’s: formele justitie, traditionele justitie, natievorming, amnestie en schadevergoedingen. Verwacht wordt dat het NBOJ zal helpen om vrede, stabiliteit en sociale cohesie te bewerkstelligen. Waarom is een Nationaal Beleid op Overgangsjustitie belangrijk? Het aannemen van het NBOJ geeft hoop, in het bijzonder aan de slachtoffers die al twee decennia in onzekerheid worden gehouden over of, waar en hoe de tegen hen begane misdaden zouden behandeld worden. Bijkomend geeft het ook een – weliswaar vaag – overzicht van hoe de relevante belanghebbenden zouden kunnen bijdragen aan de uitvoering van het beleid. Het Beleid geeft specifiek aan dat waar de regering de juiste voorwaarden voor zijn uitvoering zal voorzien, het Beleid toch zal uitgevoerd worden met een multi-sectoriële, multi-dimensionele aanpak die gestoeld is op samenwerking tussen verschillende belanghebbenden. Financiering zal van de overheid komen maar ook van niet-gouvernementele actoren zoals ontwikkelingspartners, de private sector en middenveldorganisaties. De lange weg tot de Beleidstekst De ontwikkeling van het NBOJ komt voort uit een initieel breed, consultatief, participatief en inclusief proces dat geïnformeerd was door studies en onderzoeken die uitgevoerd waren door de Justice Law and Order Sector (JLOS), en door consultaties met en door middenveldorganisaties. Meer inspanningen werden geleverd om standpunten en bijdragen van het middenveld te verzamelen via de Werkgroep Overgangsjustitie, een initiatief van de JLOS tijdens de eerste fase van het opstellen van het beleid. In latere fases echter werd de Werkgroep Overgangsjustitie omgezet in een plenaire vergadering die beperkt werd tot overheidsambtenaren, waardoor middenveldorganisaties uitgesloten werden van het proces. Om het momentum voor beïnvloeding te behouden, ondernamen middenveldorganisaties initiatieven om consultatieve gesprekken te houden binnen hun netwerken en om feedback te geven aan de JLOS. Ze pleitten voor het aannemen van het beleid door platformen te voorzien voor belanghebbenden, met inbegrip van het Greater North Parliamentary Forum voor parlementsleden, en zetten druk om de ontwikkeling van het NBOJ te versnellen. Wat nu? Als het NBOJ zijn doelstellingen wil behalen, is het belangrijk dat zijn uitvoering niet langer uitgesteld wordt en dat sommige onderdelen van het beleid verduidelijkt worden. Ten eerste moet het Ministerie van Binnenlandse Zaken, toevertrouwd met de leiding over de uitvoering van het beleid, een effectieve coördinatiestructuur opzetten die bevoegd is om beleidskeuzes over verschillende sectoren heen te implementeren en om de respectieve bijdragen van de verschillende actoren die betrokken zijn bij de implementatie te coördineren. In het bijzonder moet deze coördinatiestructuur de deelname van middenveldorganisaties organiseren, aangezien deze een sterke en betrouwbare verbinding hebben opgebouwd met de begunstigden van het beleid in post-conflictgebieden, in het bijzonder met slachtoffers van mensenrechtenschendingen. Ten tweede laat het beleid, dat weliswaar een algemeen raamwerk is, een aanzienlijk deel van zijn uitvoeringsmodaliteiten afhangen van het aannemen van een aantal complementaire wetten. Zo maakt het Beleid onder andere van het aannemen van een Overgangsjustitiewet, en wetgeving op Getuigen- en Slachtofferbescherming, Overgangsjustitiemechanismes, en volledige schadevergoedingen, noodzakelijke voorwaarden voor zijn eigen uitvoering. Gezien het ellenlange proces dat het aannemen van het beleid voorafging, zouden nog meer bureaucratische vertragingen alleen maar bijdragen aan een algemeen gevoel van gelatenheid onder belanghebbenden binnen overgangsjustitie, in het bijzonder bij de slachtoffers. Tot slot blijft het onderdeel van het beleid over schadevergoedingen behoorlijk vaag. Het idee van een fonds voor schadevergoedingen, dat in eerdere versies van het beleid nog vermeld was, is nu uit de definitieve tekst gelaten. De NJOB verwijst nu immers naar een ‘geconsolideerd fonds’ zonder verdere details. Het beleid zegt verder niks over de kwestie van schadevergoedingen die door de rechtbank aan slachtoffers van wreedheden toegekend worden, noch over de concrete middelen voor slachtoffers om langs gerechtelijke weg schadevergoeding te bekomen (met inbegrip van, maar niet beperkt tot financiële compensatie). Schadevergoedingen over het hoofd zien zou de doelstellingen van het Beleid in het gedrang brengen. Slachtoffers in Oeganda hebben inderdaad duidelijk gemaakt dat zij van alle resultaten van hun deelname aan de verantwoordingsprocessen het meest van al schadevergoeding verwachten. Het ontbreken van enig perspectief op een schadevergoeding zal dus waarschijnlijk de voornaamste motivatie voor slachtoffers wegnemen om deel te nemen aan de strafprocedure, of zelfs aan alle mechanismes voor overgangsjustitie die er in de toekomst nog zouden komen.

Getroffen gemeenschappen zijn het moe in de zaak Thomas Kwoyelo

Posted on by severined

Kampala, 16 mei 2019 – In Oeganda geeft ASF al jarenlang onafgebroken steun aan de gemeenschappen die slachtoffer zijn geworden van de misdaden waarvoor Kwoyelo door de International Crimes Division (ICD) berecht wordt. In april leidde ASF de gezamenlijke inspanningen samen met de Raad van Slachtoffers, de Griffie van de ICD en het International Center for Transitional Justice (ICTJ) om de gemeenschappen van de slachtoffers op de hoogte te brengen van de laatste ontwikkelingen in het proces, en intussen ook hun meningen te verzamelen en over te brengen aan de relevante instanties.

Tijdens de verschillende bijeenkomsten in de gemeenschappen in Obiangic, Abera, Lamgoi, Perecu en Pabbo betreurden veel deelnemers het gebrek aan informatie over de ontwikkelingen in de zaak. Terzelfdertijd toonde een substantieel aantal onder hen een afnemende interesse in de zaak. Een van de deelnemers verwoordde het als volgt:

“Deze bijeenkomst is niet belangrijk voor ons. Wij willen enkel de resultaten van het proces horen. Dit proces is nu al zo lang aan de gang. Het zou snel klaar moeten zijn zodat wij compensatie krijgen voor het leed dat we geleden hebben.”

Het lijkt erop dat deze houding voortkomt uit een gebrek aan directe betrokkenheid bij de zaak en uit de lange duur van het proces, dat in juli 2011 begon. De wettelijke waarborgen in de verschillende statuten die voorzien in de deelname van slachtoffers riskeren betekenisloos te worden als men niet aan deze zorgen tegemoetkomt.

Het feit dat de slachtoffers blijven lijden onder de nasleep van het conflict (wezen worden aan hun lot overgelaten, fysieke en mentale handicaps, etc.) maakt het risico alleen maar groter dat de waarde van juridische processen afneemt in hun ogen, omdat ze deze niet langer zien als mogelijke pistes om de situatie van de slachtoffers te verbeteren. Terwijl ze een belangrijke toevoeging kunnen zijn voor waarheidsvinding en inspanningen richting rechtvaardigheid, toch zijn tussentijdse maatregelen, projecten en interventies vanwege de overheid en niet-gouvernementele actoren ofwel onvoldoende ofwel ineffectief geweest om de meest basale noden van de slachtoffers te lenigen.

Terwijl de roep om verantwoording weerklinkt in veel gemeenschappen van de slachtoffers, worden hun bezorgdheden rond schadevergoedingen ook voortdurend opgebracht: wie zal een schadevergoeding ontvangen, wie zal deze betalen en welke vorm zal ze aannemen?

Naast wettelijke rechten kunnen strafrechtelijke processen enkel hun herstellende en genezende rol verwezenlijken als slachtoffers en hun gemeenschappen ze als betekenisvol ervaren. In dit geval kan dit gedaan worden door:

  1. te verzekeren dat er constante en betekenisvolle interactie is tussen de slachtoffers en hun juridische adviseurs, aangezien deze laatsten hun deelname aan het proces verzekeren;
  2. goed om te gaan met de verwachtingen van de slachtoffers met betrekking tot deelname aan het proces en te verzekeren dat slachtoffers begrijpen hoever hun eigen mogelijkheden reiken in het justitieproces voor de ICD: dit houdt ook in dat de ICD en de Oegandese regering bepaalde relevante aspecten van slachtofferdeelname verduidelijken, zoals hun recht op schadevergoeding;
  3. de mogelijkheden van slachtoffers bevorderen om hun recht op deelname uit te oefenen: voorgestelde inspanningen zijn onder andere het fysiek bijwonen van het proces door de slachtoffers door hun vertegenwoordigers om de voortgang van de rechtszaak te volgen;
  4. beter tussentijdse steun te geven aan slachtoffers: tijdens het proces is er nood aan betekenisvolle, effectieve en holistische tussentijdse inspanningen om slachtoffers te steunen daar waar het er het meeste toe doet voor hen. Hiervoor blijft ASF pleiten voor het aannemen van de ontwerptekst van de Transitional Justice Policy.

Wettelijke bepalingen met betrekking tot slachtofferdeelname en het overnemen van internationale strafrechtelijke principes in het nationale Oegandese rechtssysteem hebben ongekende mogelijkheden gecreëerd voor slachtoffers om hun recht te halen in Oeganda. Aangezien deze voor het eerst gebruikt worden in het Kwoyelo-proces, is het cruciaal dat de juiste precedenten gecreëerd worden zodat het recht van slachtoffers op procesdeelname gezien kan worden als een betekenisvol onderdeel van de inspanningen voor overgangsjustitie in het land.

Foto’s © ASF